Χριστός γεννάται σήμερον…

[[ δαμ-ων ]]

Ακούσαμε τα παιδιά χθες να ψάλλουν στα κάλαντα:

« Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη

οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων,

ο Βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων.»

Για τη γέννηση αυτή, ο μαθητής, ον ηγάπα ο Χριστός, έγραψε: «Και ο Λόγος σάρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν, και θεασάμεθα την δόξαν αυτού, δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός, πλήρης χάριτος και αληθείας.»

Ξεφυλλίζω το βιβλίο του Ν. Καζαντζάκη “Αναφορά στον Γκρέκο” και τραβάει την προσοχή μου το παρακάτω απόσπασμα:

[[ Κοίταζα στο γλυκό φως του καντηλιού την ασκητικιά αντρίκεια μορφή του Χριστού, ξέκρινα τα κοντυλένια χέρια του που κρατούσαν σφιχτά τον κόσμο και δεν τον άφηναν να πέσει στο χάος κι ήξερα πως, απάνω στη γης, όσο ζούμε, τούτος δεν είναι το λιμάνι όπου αράζεις, είναι το λιμάνι απ’ όπου ξεκινάς, ξανοίγεσαι σε άγρια τρικυμισμένη θάλασσα και μάχεσαι ολοζωής ν’ αράξεις στο Θεό. Δεν είναι ο Χριστός το τέλος, είναι η αρχή• δεν είναι το «Καλώς όρισες!», είναι το «Καλό ταξίδι!». Δεν κάθεται αναπαμένος σε μαλακά σύννεφα, θαλασσοδέρνεται κι αυτός μαζί μας, με τα μάτια στυλωμένα ψηλά στο βορράστρι και κρατάει τα τιμόνι. Γι’ αυτό μου αρέσει, γι’ αυτό πάω μαζί του.

Ό,τι απάνω απ’ όλα με γοήτευε και μου ‘δινε κουράγιο ήταν πως ο άνθρωπος που βρίσκουνταν μέσα στο Χριστό ξεκίνησε, με τι παλικαριά κι αγώνα, με πόση παράφορη ελπίδα, να φτάσει στο Θεό, να σμίξει μαζί του, να γίνουν αξεδιάλυτα ένα. Άλλος δρόμος να φτάσεις στο Θεό δεν υπάρχει• ετούτος μονάχα: να μάχεσαι, ακολουθώντας τα αιματωμένα χνάρια του Χριστού, να μετουσιώνεις τον άνθρωπο μέσα σου, να γίνει πνέμα, να σμίξει με το Θεό.

Η δυαδική αυτή υπόσταση του Χριστού στάθηκε για μένα πάντα βαθύ ανεξερεύνητο μυστήριο• η λαχτάρα, η τόσο ανθρώπινη, η τόσο υπεράνθρωπη, να φτάσει ο άνθρωπος ως το Θεό- ή, πιο σωστά: να επιστρέψει ο άνθρωπος στο Θεό και να ταυτιστεί μαζί του. Η νοσταλγία αυτή, η τόσο μυστική και συνάμα τόσο πραγματική, άνοιγε μέσα μου πληγές και πηγές μεγάλες.

Από τη νεότητά μου, η πρωταρχική αγωνία μου, απ’ όπου πήγαζαν όλες μου οι χαρές κι όλες μου οι πίκρες, ήταν τούτη: η ακατάπαυτη ανήλεη πάλη ανάμεσα στο πνέμα και τη σάρκα.

Μέσα μου παμπάλαιες ανθρώπινες και προανθρώπινες σκοτεινές δυνάμεις του Πονηρού• μέσα μου παμπάλαιες ανθρώπινες και προανθρώπινες φωτερές δυνάμεις του Θεού• κι η ψυχή μου ήταν η παλαίστρα, όπου οι δυο ετούτοι στρατοί χτυπιούνταν κι έσμιγαν.

Αγωνία μεγάλη• αγαπούσα το σώμα μου και δεν ήθελα να χαθεί• αγαπούσα την ψυχή μου και δεν ήθελα να ξεπέσει• μάχουμουν να φιλιώσω τις δυο αυτές αντίδρομες κοσμογονικές δυνάμεις, να νιώσουν πως δεν είναι οχτροί, είναι συνεργάτες, και να χαρούν, να χαρώ κι εγώ μαζί τους, την αρμονία.

Κάθε άνθρωπος είναι θεάνθρωπος, σάρκα και πνέμα• να γιατί το μυστήριο του Χριστού δεν είναι μονάχα μυστήριο μιας ορισμένης θρησκείας, είναι πανανθρώπινο• σε κάθε άνθρωπο ξεσπάει η πάλη του Θεού κι ανθρώπου και συνάμα η λαχτάρα της φίλιωσης. Τις περισσότερες φορές η πάλη αυτή είναι ασύνειδη, βαστάει λίγο, δεν αντέχει μια αδύνατη ψυχή ν’ αντιστέκεται καιρό πολύ στη σάρκα• βαραίνει, γίνεται κι αυτή σάρκα, κι ο αγώνας παίρνει τέλος. Μα στους υπεύθυνους ανθρώπους που έχουν μερόνυχτα καρφωμένα τα μάτια τους στο ανώτατο Χρέος, η πάλη ανάμεσα στη σάρκα και στο πνέμα ξεσπάει χωρίς έλεος και μπορεί να βαστάξει ως το θάνατο.

Όσο πιο δυνατή η ψυχή κι η σάρκα, τόσο κι η πάλη πιο γόνιμη κι η τελική αρμονία πιο πλούσια. Δεν αγαπάει ο Θεός τις αδύναμες ψυχές και τις πλαδαρές σάρκες• το πνέμα θέλει να παλέψει με δυνατή, γεμάτη αντίσταση σάρκα• είναι πουλί σαρκοβόρο, που ακατάπαυτα πεινάει, τρώει σάρκα και την εξαφανίζει αφομοιώνοντάς τη.

Πάλη ανάμεσα στη σάρκα και στο πνέμα, ανταρσία κι αντίσταση, φίλιωση κι υποταγή, και τέλος, ανώτατος σκοπός της πάλης, η ένωση με το Θεό, να ο ανήφορος που πήρε ο Χριστός και μας καλεί να πάρουμε κι εμείς, ακολουθώντας τα αιματωμένα του αχνάρια.

Πώς να κινήσουμε κι εμείς για την ανώτατη αυτή κορφή, όπου, πρωτότοκος Υιός της σωτηρίας, έφτασε ο Χριστός; Να το ανώτατο χρέος του αγωνιζόμενου ανθρώπου.

Ανάγκη λοιπόν, για να μπορούμε να τον ακολουθήσουμε, βαθιά να ξέρουμε τον αγώνα του, να ζήσουμε την αγωνία του, πώς νίκησε τις ανθισμένες παγίδες της ζωής, πώς θυσίασε τις μεγάλες και τις μικρές χαρές του ανθρώπου κι ανέβηκε, από θυσία σε θυσία, από άθλο σε άθλο, στην κορυφή της άθλησης, στο Σταυρό.

Ποτέ δεν ακολούθησα με τόση ένταση την αιματωμένη πορεία του στο Γολγοθά, ποτέ δεν έζησα με τόση κατανόηση κι αγάπη το Βίο και τα Πάθη του Χριστού όσο στις μέρες και στις νύχτες μου στην Ιερουσαλήμ, στη Νεκρά Θάλασσα, στη Γαλιλαία. Δεν είχα νιώσει ποτέ με τόση γλύκα, με τόσο πόνο, να πέφτει στάλα- στάλα το αίμα του Χριστού στην καρδιά μου.

Γιατί ο Χριστός, για ν’ ανέβει στην κορυφή της θυσίας, στο Σταυρό, στην κορυφή της εξαΰλωσης, στο Θεό, πέρασε όλα τα στάδια του αγωνιζόμενου ανθρώπου. Όλα- και γι’ αυτό κι ο πόνος του μας είναι τόσο γνώριμος και τον πονούμε, κι η τελική νίκη του μας φαίνεται τόσο και δικιά μας μελλούμενη νίκη.

Ό,τι είχε βαθιά ανθρώπινο ο Χριστός μας βοηθάει να τον καταλάβουμε και να τον αγαπήσουμε και να παρακολουθούμε τα Πάθη του, σαν να ‘ταν δικά μας πάθη. Αν δεν είχε μέσα του το ζεστό ανθρώπινο στοιχείο, δε θα μπορούσε ποτέ με τόση σιγουράδα και τρυφερότητα ν’ αγγίσει την καρδιά μας• και δε θα μπορούσε να γίνει πρότυπο στη ζωή μας. Αγωνιζόμαστε κι εμείς, τον βλέπουμε κι αυτόν ν’ αγωνίζεται και παίρνουμε κουράγιο• βλέπουμε, δεν είμαστε ολομόναχοι στον κόσμο, αγωνίζεται κι αυτός μαζί μας.

Η κάθε στιγμή του Χριστού είναι αγώνας και νίκη. Νίκησε την ακαταμάχητη γοητεία της απλής ανθρώπινης χαράς, νίκησε όλους τους πειρασμούς, μετουσίωνε ολοένα τη σάρκα σε πνέμα κι ανηφόριζε. Κάθε εμπόδιο στην πορεία του γίνουνταν αφορμή κι ορόσημο νίκης• έχουμε πια ένα πρότυπο μπροστά μας που μας ανοίγει το δρόμο και μας δίνει κουράγιο. ]]

Στα κάλαντα δεν αναφέρεται πως ο Χριστός γεννήθηκε πριν από δύο χιλιάδες τόσα χρόνια. Τα κάλαντα λένε «Χριστός γεννάται σήμερον». Αυτό σημαίνει ότι η γέννηση του Υιού του ανθρώπου και Υιού του Θεού δεν ήταν ένα στιγμιαίο συμβάν, δεν έγινε τότε. Είναι ένα διαρκές συμβάν. Επιτελείται σε καθημερινή βάση, στο κάθε σήμερα, αρκεί να βρει μια ζεστή καρδιά, μια ταπεινή φάτνη. Θέλει μια ταπεινή καρδιά, μια καρδιά χωρίς έπαρση και εγωισμό, να γεννηθεί. Πάει να πει, να ριζώσει το Χριστικό στοιχείο, που σαν το φύτρο του σπόρου είναι σε ληθαργική κατάσταση, να βλαστήσει και να ανθίσει. Να δώσει καρπούς γνώσης και βοήθειας και σε άλλους σπόρους να ριζώσουν. Να νιώσουν πως δεν είναι του κόσμου τούτου. Έχουν άλλη καταγωγή κι εκεί πρέπει να επιστρέψουν. Πως αυτό το αγκυροβόλι δεν είναι πρεπούμενο, και σαν τον Οδυσσέα η ψυχή πρέπει να ανοίξει πανιά, χωρίς να κάνει το βίαιο από ματαιοδοξία άνοιγμα του ασκού του Αίολου, σε γαληνό ταξίδι, να επιστρέψει στην Ιθάκη της. Μπορεί να συναντήσει τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες, να περάσει μέσα από τη Σκύλα και τη Χάρυβδη, να πλανηθεί από την Κίρκη και την Καλυψώ, να την σαγηνέψουν οι Σειρήνες, όμως ο στόχος θα είναι ένας και μοναδικός: Ο πηγαιμός στην Ιθάκη! Εκεί που τον περιμένει η Πηνελόπη με πίστη πως θα επιστρέψει, πιστή και αμετάκλητη στην εμπιστοσύνη της στο πρόσωπό του. Πως στο τέλος ΘΑ ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙ!

Πολύ καλά λέει ο θεολόγος: «Ο Θεός κατέβηκε μέχρι τον άνθρωπο, ώστε ο άνθρωπος να υψωθεί μέχρι το Θεό. Ο Θεός μετέχει της δικής μας ανθρώπινης φύσεως, για να μετάσχει ο άνθρωπος της θείας. Ο Θεός έγινε Υιός του ανθρώπου, για να γίνει ο άνθρωπος Υιός του Θεού.»

Ο Θεός, το Αιώνιο Πνεύμα, κατά ένα τμήμα του περιορίστηκε στη Δημιουργία. Γι’ αυτό λέμε ότι είναι Πανταχού Παρών και τα Πάντα Πληρών. Εκδηλώνεται από το ηλεκτρόνιο μέχρι τον γαλαξία, από το κύτταρο μέχρι όλο το Σύμπαν. Εκδηλώνεται στον άνθρωπο, μέσα από τον οποίο παίρνει την αισθητική γνώση της Δημιουργία Του. Ο Θεός λοιπόν κατέβηκε στον άνθρωπο… Όταν ο άνθρωπος αντιληφθεί την προέλευσή του, καταλαμβάνεται από την επιθυμία της επιστροφής. Το πνεύμα θέλει να επιστρέψει στο Πνεύμα, επομένως ο άνθρωπος να γίνει Υιός Θεού. Να επιτελέσει την μετουσίωση από υιός ανθρώπου σε Υιό Θεού.

Πριν από δισεκατομμύρια χρόνια το ενοικούν μέσα μας πνεύμα άρχισε το ταξίδι του. Αποχωρίστηκε τον Πατέρα για να πάρει το δρόμο της ανακάλυψης, της κατάκτησης των νόμων της φύσης. Κάποιοι είπαν πως έκανε το προπατορικό αμάρτημα. Δε θα τους χαλάσουμε το χατίρι… Ίσως λέμε τα ίδια πράγματα, με άλλα όμως λόγια...

Πώς το εκφράζουν θεολογικά στην εκκλησία;. Ο Μέγας Αθανάσιος μας λέει ότι μετά το προπατορικό αμάρτημα δεν αρκούσε απλά μια συγνώμη εκ μέρους των πρωτοπλάστων για να διορθωθεί το λάθος που έγινε. Ακόμα δηλαδή και αν ο Αδάμ και η Εύα είχαν ζητήσει συγνώμη από το Θεό, πάλι θα ήταν απαραίτητη η ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού, για να αποκατασταθεί η διαρραγείσα κοινωνία. Ίσως να απαιτούσε λιγότερο χρόνο, αλλά πάλι ο Χριστός έπρεπε να γεννηθεί. Και τούτο, επειδή πέρα από τη συγχώρεση εκ μέρους του Θεού, την οποία θα λέγαμε ότι ως φιλάνθρωπος είχε δώσει από μόνος Του στον άνθρωπο, έπρεπε και ο ίδιος ο άνθρωπος να κινηθεί προς την κατεύθυνση του Θεού, να Τον ανακαλύψει και πάλι, πέρα και πίσω από τα ανθρώπινα πάθη και τις κακίες που σκιάζουν την ανθρώπινη καρδιά.

Για τους Ορθόδοξους, η γιορτή των Χριστουγέννων δεν έχει μόνο έντονο θεοκεντρικό χαρακτήρα άλλα και βαθύτατη και ουσιαστική ανθρωπολογική σημασία. Το γεγονός της γέννησης του Ιησού και της σάρκωσης του Λόγου δίνει μια εντελώς νέα διάσταση στην κατανόηση του ανθρώπου και της ιστορίας του. Με το γεγονός της Βηθλεέμ δεν έχουμε ουσιαστικά ύψωση του Θεού αλλά ύψωση και θέωση του ανθρώπου. Ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να γίνουμε εμείς “θεοί” κατά χάρη. Ο Θεός στη φάτνη φανερώνεται και γίνεται ως “εις εξ ημών”. Γι' αυτό η θεολογία της σαρκώσεως είναι ουσιαστικά “κενωτική” θεολογία. Ο Θεός “κατέρχεται” στον κόσμο μας, “κενούταi”, για να υψωθούμε εμείς και “πληρωθούμε” από τη “δόξα” του, όπως ύμνησαν οι Άγγελοι την ιερή εκείνη νύχτα. Στη Βηθλεέμ σαρκώθηκε ο Λόγος και γεννήθηκε ο Άνθρωπος, ο “πνευματικός Αδάμ”. Η έννοια της θεανδρικότητας τίθεται πλέον ως ουσιαστικό στοιχείο στη νέα χριστιανική ανθρωπολογία. Τα Χριστούγεννα παρουσιάζονται πιο πολύ ως γιορτή του ανθρώπου παρά του Θεού. Είναι η γενέθλια ημέρα του Χριστού αλλά και του καθενός ανθρώπου μέσα στην πίστη.

Ο ίδιος λέει για τον ρόλο του: «εγώ ειμι η οδός και η αλήθεια και η ζωή• ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει μη δι’ εμού.» Αυτός είναι ο δρόμος και η αλήθεια. Δείχνει τον δρόμο, που πρέπει να ακολουθήσουμε για την επιστροφή, για να έρθουμε στον Πατέρα. Μια μικρή διαφωνία με τους θεολόγους. Δεν είναι ο σωτήρας, που κατά χάριν, όποιος πιστέψει σ’ Αυτόν θα σωθεί. Είναι ο διδάσκαλος, που θα μας διδάξει πώς να σωθούμε. Ο άνθρωπος δεν είναι παθητικός, ένα πειθήνιο ον που θα το σώσει η πίστη του, ο τακτικός εκκλησιασμός και η υποταγή του σε όσα του λέει ο πνευματικός του. Δεν εκχωρεί εξουσίες σε ιερωμένους που πήραν ψυχαναγκαστικά δικαιώματα με βάση την κρίση τους. Είναι ανάγκη να βρεθεί σε εγρήγορση, σε πλήρη ενεργητικότητα. Μόνος του να βρει διεξόδους, γιατί ο ρόλος του στο Κοσμικό Σχέδιο είναι ιδιαίτερος, διαφορετικός από του διπλανού του. « Αιτείται, και δοθήσεται υμίν, ζητείται, και ευρεθήσετε, κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν• πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τω κρούοντι ανοιγήσεται» τον προτρέπει ο Ιησούς. Οι μεγάλοι σταυροί, οι βαθιές γονυκλισίες, οι παθητικές αγρυπνίες δεν οδηγούν στην αγκάλη του Κυρίου. Χρειάζεται αγώνας, να αναλάβει ευθύνες, να παλέψει με νύχια και με δόντια για να μπορέσει να ακούσει: «δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς». Αυτός είναι ο αγώνας για να μπορέσει να δώσει τα διαπιστευτήρια πως κατέβηκε χαμηλά, μπήκε στην ύλη και κατόρθωσε να την κάνει πνεύμα. Να σμίξει με το Θεό. Να φύγει σαν σπίθα από τη στάχτη, να γίνει φως και να συγχωνευτεί στο Άπλετο Φως Του.

Ο Χριστός μας έδειξε με τον βίο Του στη γη σε ποιό μέγιστο στάδιο πνευματικής δόξας πρέπει να φτάσει ο άνθρωπος. Ο Θεός με το να στείλει τον Υιό Του στη γη επιβεβαίωσε πως μας έχει πλάσει κατ’ εικόνα Του, πως είμαστε «θεοί εν τω γεννάσθαι». Η ενανθρώπιση του Χριστού μας δείχνει τη δυνατότητα να γίνουμε και «καθ’ ομοίωσιν». Λέγει περί του εαυτού Του: «εγώ και ο πατήρ εν εσμεν» και επίσης « ότι εν εμοί ο πατήρ καγώ εν αυτώ». Η προτροπή Του προς εμάς είναι: « όπως γένησθε υιοί του πατρός υμών του εν ουρανοίς» και « έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειός εστιν». Συνεπώς θα γίνουμε «καθ’ ομοίωσιν» με τον δικό μας αγώνα. Αυτό τονίζει ο Καζαντζάκης. Παρουσιάζει έναν μαχόμενο Θεό, που θέλει τα παιδιά Του να είναι στρατιώτες. Εκπαιδευτής ο Χριστός. Πεδίο μάχης η πλάση, όλη η δημιουργία.

Ο στρατευμένος Χριστός γεννιέται στις αγνές ψυχές. Το παιδίον-Χριστός, το χριστικό στοιχείο θέλει ταπεινή φάτνη. «Εάν μη τις γεννηθή άνωθεν, ου δύναται ιδείν την βασιλείαν του Θεού…εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και Πνεύματος, ου δύναται εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού». Κι όταν ανδρωθεί κάνει τις μεγάλες ανατροπές. Φιλιώνει τη σάρκα με το πνεύμα, φτιάχνει φτερά σαν τον Δαίδαλο να πετάξει πάνω από τη γη, πασχίζει να ενωθεί με τον Θεό.

Οι μάγοι ήρθαν από πολύ μακριά να γνωρίσουν τον Βασιλιά του Κόσμου. Έφεραν χρυσό, λιβάνι και σμύρνα. Τα ίδια δώρα προσφέρει κάθε στρατευμένη ψυχή. Τον χρυσό της υλικής φύσης, το λιβάνι της συναισθηματικής φύσης και τη σμύρνα του λογισμού. Η σμύρνα είναι πικρή. Η λογική αντιστέκεται. Κι εδώ πρέπει να ματώσει ο πολεμιστής. Να κατορθώσει ο νους του να ξεφύγει από τα τετριμμένα. Να προσανατολιστεί στο Μεγάλο Χρέος, στον πόλεμο. Γιατί όπως είπε και ο Ηράκλειτος: «πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστι, πάντων δε βασιλεύς». Ο καθένας από το μετερίζι του είναι χρήσιμος. Ακόμη κι αυτός που κουβαλάει πολεμοφόδια ή αυτός που κουβαλάει νερό. Η μοίρα ξέρει τι κάνει. Μας έχει τοποθετήσει στην κατάλληλη θέση. Σε εμάς απομένει να την αξιοποιήσουμε. Κι εκεί να είμαστε ένθερμοι αγωνιστές. Δε μας θέλει χλιαρούς. Ο οκνηρός απορρίπτεται: «οίδα σου τα έργα, ότι ούτε ψυχρός ει ούτε ζεστός• όφελον ψυχρός ης ή ζεστός. ούτως ότι χλιαρός ει, και ούτε ζεστός ούτε ψυχρός, μέλλω εμέσαι εκ του στόματός μου»

Ο Χριστός ήλθε στη γη όχι για να μας αναγκάσει αλλά για να μας καλέσει σε κοινωνία με το Θεό, για να μας δείξει το δρόμο, για να μας διδάξει την Αλήθεια. Στη δική μας προαίρεση έγκειται να Τον ακολουθήσουμε και να Τον εντάξουμε στη ζωή μας και στην πορεία μας στον κόσμο. Ο συγγραφέας Ντίκενς έγραψε: « Θα τιμήσω τα Χριστούγεννα στην καρδιά μου και θα προσπαθήσω να τα κρατήσω στη διάρκεια όλου του χρόνου».

Αυτό έχει σημασία. Καθημερινά να είναι Χριστούγεννα…

«Ἡ Γέννησίς σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν

ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως

ἐν αυτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες

ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο

Σὲ προσκυνεῖν τὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης

καὶ Σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήν

Κύριε δόξα Σοι.»

Φίλοι μου, ΚΑΛΑ ΚΙ ΕΥΛΟΓΗΜΈΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ.