Πυθαγόρεια Κοσμογονία

[[ δαμ-ων ]]

Από τον Πυθαγόρα “Κόσμος” ονομάστηκε το Σύμπαν για το κάλλος, την τάξη και τον στολισμό του από ζώσες υπάρξεις. Ο Κόσμος περιλαμβάνει το ορατό και το αόρατο Σύμπαν, αλλά και το πλήθος των Συμπάντων από τα οποία αποτελείται. Κατά τον Πυθαγόρα ο Κόσμος δεν έχει μήτε ύψος, μήτε βάθος, αλλά είναι άπειρος στην έκταση. Ο Κόσμος, πνευματικός και υλικός, είναι ένας, μία ενότητα. Αποτελεί μία αιθέρια σφαίρα, άπειρου μεγέθους, που περιστρέφεται και κινείται σε χώρο χωρίς όρια και διαρκώς αυξάνεται σε μέγεθος. Υφίσταται διαμέσου της πνοής του Πατέρα Θεού, της παγκόσμιας ζωτικής ενέργειας, που εμποτίζει τα πάντα. Επομένως, ο Κόσμος είναι ζωντανή οντότητα που δρα μέσα στο χρόνο και το χώρο με ενέργεια. Είναι έμψυχος και νοερός και η ψυχή του είναι ο αιθέρας, όπου δημιουργούνται οι ψυχές των ανθρώπων και των ζώων. Δημιουργήθηκε μετά την σύσταση του Ενός από το πρώτο αρμοσθέν, οπότε έλκει προς τον εαυτό του το άπειρο και δίνει σε αυτό το πέρας. Ο Φιλόλαος λέει ότι τα πάντα σχηματίστηκαν από την αρμονία των απείρων και των περαινόντων. Ο Θεός- δημιουργός προϋπήρχε, και έπλασε τον κόσμο από τέλεια ύλη, έμψυχο και νοερό. Απαρχή της δημιουργίας είναι η θεία Μονάδα, το Ένα, που διαστελλόμενο διαρκώς περιελάμβανε μέσα του το άπειρο.

Μέσα στη σφαίρα σχηματίστηκε αρχικά το πυρ, σαν πρώτο κοσμικό σώμα, η Θεομήτωρ Μονάδα, που θεωρείται ως κέντρο βάρους του σύμπαντος. Αυτό το πυρ ονομαζόταν Εστία ή Βωμός του Παντός ή Διός Φυλακή, ή Οίκος Διός, Θρόνος Διός και Ακρόπολη. Γύρω από το κεντρικό πυρ κινείται από τη Δύση προς την Ανατολή η ιερή δεκάδα των ουρανίων σωμάτων. Πάνω από το κεντρικό πυρ βρίσκεται ο Ουρανός, μετά οι πέντε πλανήτες, και στη συνέχεια κατά σειρά ο Ήλιος, η Σελήνη, η Γη και η Αντίχθων (*1). Στο εξώτατο όριο του Κόσμου δεχόταν ο Πυθαγόρας πως καλυπτόταν από όμοιο με το κεντρικό πυρ, που το ονόμαζε Ανάγκη, γιατί ήταν το αναγκαίο περίβλημα του Σύμπαντος που περιέβαλε και συγκρατούσε τον Κόσμο. Μετά την Ανάγκη βρισκόταν το Άπειρο, από το οποίο ανάπνεε ο Κόσμος.

Όλος ο Κόσμος δημιουργήθηκε από το κέντρο προς τα έξω με προβολή της Θείας Μονάδας. Οι ζώνες που ήσαν πλησιέστερα προς το κέντρο, είναι καλύτερα οργανωμένες, ενώ όσες είναι στα άκρα, βρίσκονται σε κατάσταση διαρκούς επέκτασης. Οι υλικοί Κόσμοι- σφαίρες έχουν διαταχθεί σε ανερχόμενα και κατερχόμενα επίπεδα που εκτείνονται έχοντας κοινό κέντρο. Οι άμεσοι δημιουργικοί παράγοντες αυτού συμβολίζονται με αριθμούς, που είναι άμεσες ή έμμεσες απορροές της Θεότητας. Οι κόσμοι αυτοί είναι τέσσερις: 1) ο Θείος, 2) ο υπέρτατος ή επουράνιος, 3) ο ανώτερος, και 4) ο κατώτερος, ο στοιχειώδης Κόσμος (κοσμική σφαίρα). Για την περιγραφή αυτών των κόσμων χρησιμοποιούσαν την “τετρακτύ”.

Η Συνέχεια >>> Εδώ …

Ο Κόσμος είναι τμήμα του Θεού, που σχεδιάστηκε απ’ Αυτόν διαμέσου του Λόγου. Αν και υπόκειται σε φθορά, είναι αιώνιος και ποτέ δε θα χαθεί, γιατί διαφυλάσσεται από την Πρόνοια του Θεού με θείο όρκο!

Θα τονίσουμε ότι ο Πυθαγόρας θεωρούσε τον Κόσμο ως ζωντανή οντότητα, γεμάτη πνεύματος, νοερή που κατέχεται από σύμφυτη σοφία. Η κυβερνώσα αρχή αυτής της οντότητας είναι το Πνεύμα, ο Νους, που σαν ψυχή γεμίζει όλο το Σύμπαν και το περικλείει. Ο Πυθαγόρας αναγνωρίζει επίσης ότι στο Σύμπαν, που απαρτίζεται από ανόμοιες και μεταβαλλόμενες μορφές και ουσίες, είναι ανάγκη να υφίσταται μια αρχή ή ένας νόμος για να επικρατεί τάξη και ισορροπία. Αυτή την αρχή την ονόμαζε αρμονία. Κάθε συστατικό μέρος του Σύμπαντος είναι μικρόκοσμος, εικόνα και αντανάκλαση του Μακρόκοσμου. Έτσι, παρά τις αντιθέσεις, όλα είναι όμοια και αποτελούν μια ενότητα.

Το Πνεύμα, κατά τον Πυθαγόρα, είναι πολύμορφο, αποτελούμενο από επτά βαθμίδες. Η Παγκόσμια Νοημοσύνη, ή το Παγκόσμιο Πνεύμα ή Νους, ανήκει στη σφαίρα του υπερσυνειδητού. Δεν ανήκει κατ’ ευθείαν στην ψυχή. Το φυσικό πνεύμα ανήκει στην ψυχή, αποτελώντας το συνειδητό της μέρος.

Η Φύση ουσιαστικά είναι ένα υπόστρωμα της ψυχής του Κόσμου. Θεωρείται ως κοινή μητέρα όλων των όντων, γιατί όλα τα έμψυχα όντα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι θεοί, προέρχονται από την ίδια ρίζα και είναι συγγενή. Όλη δηλαδή η Φύση αποτελεί μια ενότητα. Τα πάντα σε αυτήν είναι συγγενή και μία και μόνη αλυσίδα συνδέει ζώα, ανθρώπους και θεούς: «πάντα τα γινόμενα έμψυχα ομοιογενή δει νομίζειν». Αυτό ακριβώς μεταφέρει με τους στίχους του ο λυρικός μας ποιητής Πίνδαρος: «Έν ανδρών, εν θεών γένος∙ εκ μιας δε πνέομεν ματρός αμφότεροι∙ διείργει δε πάσα κεκριμένα δύναμις» (Νεμεόνικος, VI)

Η Φύση είναι αγνή, γιατί κάθε φυσικό πράγμα είναι αγνό και δώρο του Θεού, ώστε να το απολαύσει ο άνθρωπος, αλλά με το κατάλληλο μέτρο, στον κατάλληλο χρόνο και με δικαιοσύνη. Εξάλλου ο Θεός σεν είναι παράγοντας κανενός κακού. Ο κόσμος είναι άγιος, όπως και ο Δημιουργός του.

Ο Κόσμος ως ζωντανή οντότητα είναι η αυταπόδεικτος βίβλος του Σύμπαντος, ανοιχτή σε όλους τους ανθρώπους. Κάθε άνθρωπος, που μπορεί να διαβάσει αυτή τη βίβλο, μπορεί να ανακαλύψει τους νόμους της Φύσης, να καταλάβει τη δημιουργία και να γνωρίσει το Θεό και το έργο Του. Και αυτό γιατί η δημιουργία ομιλεί την παγκόσμια γλώσσα, πάντοτε γνήσια, που μπορεί να κατανοήσει ο κάθε άνθρωπος. Αυτός είναι ο λόγος του Θεού που αποκάλυψε στον άνθρωπο οτιδήποτε είναι αναγκαίο σ’ αυτόν για να Τον γνωρίσει. Και, θα τολμούσαμε να πούμε, δε χρειάζεται ο διαστρεβλωτικός λόγος των θεολογούντων, που ενσπείρουν φόβο και φρόνιμα δουλικότητας, για να γνωρίσουμε τον Θεό. Ο Θεός της κόλασης και του παράδεισου είναι απεχθής. Ας μας αφήσουν στο θεό της καρδιάς μας και της κατανόησής μας. Τα δογματικά στεγανά δεν χρειάζονται για την πίστη μας. Είναι αναγκαία, όμως, για τα συμφέροντα της κοσμικής εκκλησίας, για εδραιώσει την κοσμική της ισχύ.

Η παγκόσμια γλώσσα του καθαρού πνεύματος είναι η αλήθεια. Γι’ αυτό ο Πυθαγόρας λέει: «Η αλήθεια, όπως και η Μουσική, είναι η παγκόσμια γλώσσα. Ο Θεός πέρα από αυτήν, άλλη δεν κατανοεί. Γιατί είναι αδύνατο στο Θεό να διαψευστεί, να πλανηθεί ή να απατηθεί. Ο Κόσμος αποκαλύπτει την Αλήθεια Του και φέρνει τη σφραγίδα Του. Τα έργα Του Τον διακηρύσσουν». Αφού ένας είναι ο Θεός και μία η Αλήθεια Του, γιατί να υπάρχει η διαμάχη της αλήθειας του Ορθόδοξου θεολόγου και ιερέα απ’ αυτήν του Καθολικού ή του Προτεστάντη ή του Ιουδαίου και του Μουσουλμάνου; Γιατί η καθεμιά θρησκεία προσπαθεί να επιβάλλει τη δική της αλήθεια, το δικό της δόγμα; Δεν είναι λόγοι κοσμικής εξουσίας; Τουλάχιστον οι μονοθεϊστικές θρησκείες, του ίδιου Θεού, γιατί είναι αντίμαχοι; Και γιατί αυτό το μίσος και η αντιπαλότητα μεταξύ καθολικών και ορθοδόξων, αφού πιστεύουν στον ίδιο Χριστό και έχουν ως βάση την ίδια διδασκαλία; Το υλικό συμφέρον δεν είναι στη μέση; Γιατί η Πνευματική Αλήθεια είναι μία και μόνη…!

Επανερχόμενοι στην Πυθαγόρεια Αλήθεια, που εκφράζεται στο Σύμπαν, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς παρατηρεί: «Και γενικώς ο Πυθαγόρας, ο Σωκράτης και ο Πλάτων λέγουσιν ότι ακούουσι την φωνήν του Θεού, ενώ στενώς εξετάζουσι τον μηχανισμόν του Σύμπαντος γινόμενον και διατηρούμενον ακαταπαύστως υπό του Θεού». Είχε και έχει απόλυτη ισχύ το Πυθαγόρειο δόγμα: «Αν θα γνωρίσεις το Σύμπαν, θα γνωρίσεις τον εαυτό σου και τον Θεό». Γι’ αυτό στο ιερό των Δελφών υπήρχε η επιγραφή: «Γνώθι σαυτόν». Αποκτώντας αυτογνωσία κάποιος, μπορεί να γνωρίσει το Σύμπαν και τον Θεό! Για τον μελετητή του Κόσμου, οι νόμοι της Φύσης αποκαλύπτουν το Θεό.

Ο Πυθαγόρας, επίσης, πρέσβευε ότι ο Κόσμος καταγράφει οτιδήποτε συμβαίνει στο Σύμπαν και που μπορεί να γίνει αισθητό. Καμία εντύπωση δε χάνεται. Υπάρχει μια Κοσμική Μνήμη που δέχεται και καταγράφει αιώνια όλες τις εντυπώσεις των εμπειριών και των παρατηρήσεων. Η Κοσμική μνήμη, θεωρούσε ο Πυθαγόρας, λειτουργούσε σαν λίμνη ή δεξαμενή από την οποία προβάλλουν οι σκέψεις σαν κύματα που μπορούν να συλληφθούν από πνεύματα, που ενεργούν σαν δέκτες. Επομένως, ο Κόσμος δεν έχει μόνο πνεύμα, αλλά και μνήμη, και μάλιστα πνευματική και ψυχική. Αυτή η Κοσμική Μνήμη διαφέρει της ανθρώπινης, που αναφέρεται σε κάτι στο παρελθόν και στο παρόν. Στην Κοσμική Μνήμη δεν υπάρχει παρελθόν, αλλά αιώνιο παρόν, ενώ σχετίζεται με την αρμονία και τη Μουσική των Σφαιρών.

Ο Κόσμος δε δημιουργήθηκε από τύχη και μόνος του, αλλά σύμφωνα με σχέδιο, και μάλιστα το αρχιτεκτονικώτερο, που είναι τέλειο από την αρχή της δημιουργίας και σε όλους τους αιώνες. Έτσι ο υλικός και ο πνευματικός κόσμος απέρρευσε και ανελίχθηκε με βάση προαιώνιο σχέδιο. Κατά τον Πυθαγόρα, ο κόσμος λειτουργεί σύμφωνα με τους ακόλουθους νόμους:

1) Ο Θείος αιώνιος Νόμος.

Σύμφωνα μ’ αυτόν, στο σύμπαν υπάρχει τέλεια ισότητα και Θεία Δικαιοσύνη. Αποτέλεσμα αυτού είναι κάθε Κοσμικός Νόμος να είναι ταυτόχρονα και φυσικός και ηθικός, γιατί οι φυσικές δυνάμεις είναι ουσιαστικά ηθικές και αγαθές και γιατί στο σύμπαν υπάρχει ηθική δύναμη, που υπερασπίζεται τη δικαιοσύνη και αγαθότητα.

Με βάση αυτό το νόμο, ο Πυθαγόρας πίστευε ότι υπήρχε κάποιος Θείος όρκος για διατήρηση της δημιουργίας στην προκαθορισμένη κατάσταση και γι’ αυτό ο όρκος αυτό καλούνταν “φύλακας της αιωνιότητας”, που ήταν έμφυτος και ουσιαστικός για όλα τα νοήμονα δημιουργήματα.

Ο Θείος Νόμος διαχέεται στο Σύμπαν και ισχύει για όλη τη δημιουργία. Όσοι τον κατανοούν επιδιώκουν την τελείωσή τους και πετυχαίνουν την άφθαρτη ζωή. Όσοι τον αγνοούν ή τον παραμελούν, ενεργούν με τον κίνδυνο της καταστροφής και τιμωρίας τους. Γιατί το μόνο πραγματικό αμάρτημα είναι η άγνοια του Θείου Νόμου! Με το Νόμο αυτό όλο το Σύμπαν ακεραιοποιείται και βρίσκεται σε συμφωνία και αρμονία. Ουσιαστικά αυτός ο Νόμος είναι η αναγκαία πρόβλεψη της Θείας Πρόνοιας για τη ζωογόνηση, τη συγκράτηση και τη διάταξη του Σύμπαντος.

2) Ο Νόμος της αρμονίας.

Ο Νόμος της Θείας Αρμονίας συνθέτει σε αρμονικό σύνολο τις φαινομενικές αντιθέσεις, ασυμφωνίες, διαφορετικότητες και όλες τις δέσμες των αντιθέτων, τα οποία δεν είναι τίποτε άλλο από ακρότητες της ενότητας. Η Θεία Αρμονία κρατεί μαζί όλα τα πράγματα σε έναν κόσμο κάλλους και τάξης και τα συνενώνει σε μια απέραντη ενότητα. Αλλά και η μελωδική Μουσική του Σύμπαντος είναι το αρμονικό αποτέλεσμα ανόμοιων και ποικίλων ήχων.

3) Ο Νόμος της αιτιότητας

Στον κόσμο δεν υπάρχει τίποτα χωρίς αιτία. Κάθε γεγονός και κάθε πράγμα παράγεται από κάποιαν αιτία και έχει ένα αποτέλεσμα, που μπορεί να χρησιμεύσει σαν αιτία παραγωγής άλλου αποτελέσματος. Κατά τον Πυθαγόρα, είναι τέτοια η φύση των πραγμάτων, ώστε κάθε σκέψη, κάθε λόγος, κάθε πράξη, οσοδήποτε μικρή κι αν είναι, να βάζει σε λειτουργία τα αποτελέσματα, που αρμόζουν για να επέλθει και πάλι ισορροπία, ώστε κανείς από τους ανθρώπους να μην αποφύγει τις συνέπειες των πράξεών του.

Πάντα οι συνέπειες είναι ανάλογες με τα πεπραγμένα. Κάθε πράξη γίνεται αιτία και κάθε αιτία βάζει σε κίνηση τα αποτελέσματα, τα οποία πάλι γίνονται άλλη αιτία, μέχρι ο κύκλος να ολοκληρωθεί και να αποκατασταθεί η ισορροπία. Έτσι, ο άνθρωπος με τις σκέψεις του, τα λόγια του και τις πράξεις του, τη δράση ή την αδράνειά του, κατά κάποιο βαθμό επιδρά και μεταβάλλει τη ροή του όλου Σύμπαντος και όσων υπάρχουν μέσα σ’ αυτό. Γι’ αυτό υπάρχει ατομική ευθύνη, που κανείς δεν μπορεί να αποφύγει, για τις αλυσωτές αντιδράσεις της αιτιότητας, που προκαλεί.

Δίδασκε, λοιπόν, ο Πυθαγόρας, ότι «ουδέν καινόν υπό τον ήλιον», γιατί το Σύμπαν περιέχει από την αρχή τα πάντα μέσα του, καθότι τα φυσικά φαινόμενα λειτουργούν κατά κύκλους, οι οποίοι επαναλαμβάνονται και τα ίδια συμβάντα επανέρχονται κατά την ανέλιξη και τάξη του Σύμπαντος. Ο καθένας μας είναι περιγεγραμμένος από πολλούς ομόκεντρους κύκλους, που έλκονται αμοιβαία, από τους οποίους άλλοι είναι μικρότεροι και άλλοι μεγαλύτεροι και γίνονται αντιληπτοί ανάλογα με τη διαφορά στην έλξη μεταξύ τους. Ο πρώτος ή μέγας κύκλος είναι αυτός της Θεότητας, που εκχέει και περιέχει όλους τους άλλους κύκλους και στον οποίο όλοι τελικά πρέπει να επιστρέψουν.

4) Ο Νόμος των αντιθέτων

Υπάρχουν δύο αντίθετες δυνάμεις: α) το αγαθό, που ονόμαζε Μονάδα, Φως, ορθό, ίσο, σταθερό, ευθύ, β) το κακό, που ονόμαζε σκότος, αριστερό, άνισο, ασταθές. Γενικά ο Πυθαγόρας δεχόταν δέκα ζευγάρια αντιθέτων να υπάρχουν στον κόσμο, που συντελούν στην αρμονία του. Αυτά ήσαν:

Ι.Δεξιό- αριστερό, ΙΙ.άρτιο- περιττό, ΙΙΙ.θερμό- ψυχρό, IV.Σκληρό- μαλακό, V.φως- σκοτάδι, VI.αρσενικό- θηλυκό, VII.αγαθό- κακό, VIII.τετράγωνο- επίμηκες, IX. ακίνητο- κινούμενο, X.υγρό- ξηρό.

Αυτές οι φαινομενικές αντιθέσεις είναι συντελεστές μιας τέλειας και πλήρους μεγαλύτερης αρμονικής ενότητας. Επίσης οι διάφοροι συνδυασμοί των μικρότερων ενοτήτων, που φαινομενικά αντιμάχονται, εντούτοις συνθέτουν μεγαλύτερες και ισχυρότερες αρμονικές ενότητες, όλες κάτω από μια υπέρτατη ενότητα. Κάθε ποιότητα του Κόσμου έχει δύο πόλους, τον θετικό και τον αρνητικό. Οι αντιθέσεις αυτές συντονίζονται σε μια πλήρη λειτουργική ενότητα διαμέσου της αρχής της αρμονίας.

Ο Φιλόλαος εισήγαγε την αρχή της συμμετοχής, σύμφωνα με την οποία: Όλα τα πράγματα συμμετέχουν σε όλα τα πράγματα. Κατά το Θείο Νόμο η φύση είναι σε όλα ίδια. Το ωραίο συμμετέχει στο άσχημο, το καλό στο κακό, το δίκαιο στο άδικο, όπως ο άνθρωπος συμμετέχει στην ψυχή και το πνεύμα με αγαθότητα, ωραιότητα και αλήθεια. Επομένως, ουδέν κακόν αμιγές καλού και το αντίθετο.

5) Ο Νόμος της αμοιβής.

Ο Νόμος αυτός αλλιώς λέγεται και Φυσική Δικαιοσύνη, Απονομή Δικαιοσύνης, Αρμονία και Θεού Συμβόλαιο. Στο Σύμπαν λειτουργεί μια θαυμαστή τάξη δυνάμεων, όπου διαμέσου μιας μυστικής και κρυμμένης οδού ο καθένας οδηγείται στην αναπότρεπτη κατάσταση που ορίστηκε γι’ αυτόν από τη Δικαιοσύνη. Για τον Πυθαγόρα, είναι αδιανόητο να έφερε ο Θεός σε ύπαρξη τον Κόσμο και ταυτόχρονα να μη προέβλεψε ένα σύστημα που να επιβάλλει τη φυσική δικαιοσύνη για να τηρηθεί η ισορροπία, με την οποία το κακό μπορεί να τιμωρηθεί και το καλό να ανταμειφτεί.

Η αιώνια λειτουργία του Σύμπαντος διέπεται από αγαθότητα, αλήθεια και κάλλος, ενώ ο κανόνας της φυσικής κατάστασης είναι τάξη, υγεία και αρμονία. Για τη διατήρηση αυτής της λειτουργίας η αμοιβή αυτοεπεμβαίνει αδυσώπητα για την αποκατάσταση της ισορροπίας. Εδώ δεν χωράει ούτε υπερβολή, ούτε ελάττωμα. Όταν κάτι διαταράξει την ισορροπία, το ίδιο το σύστημα αντιδρά για την επαναφορά της πρότερης τάξης. Η κακοπραγία επιφέρει, σε αυτόν που την εκτέλεσε, πόνο και σκληρότητα, σαν τιμωρία της κακής συμπεριφοράς. Σε κάθε αδικία, που θα επιτελέσουμε, θα πληρώσουμε την ανταπόδοση. Έτσι, κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να διαφύγει από τις συνέπειες των πράξεών του. Οι κακές πράξεις έχουν πίκρα, λύπη και πόνο σαν ανταπόδοση, ενώ οι καλές έχουν χαρά, ευχαρίστηση και ικανοποίηση.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε: Ο Κόσμος είναι ζώσα και έμψυχος οντότητα με νοημοσύνη, που διαρκώς αυξάνεται, αποτελώντας τμήμα της Θεότητας, αυτούσια και ακατάλυτη, αν και διαρκώς βρίσκεται σε εξέλιξη.

Στον Κόσμο υπάρχει μια τριγωνική φιλία, του Θεού προς τον άνθρωπο και όλη τη δημιουργία, του ανθρώπου προς το Θεό και την όλη δημιουργία και της όλης δημιουργίας με τον άνθρωπο και το Θεό. Ο Κόσμος με τα εντός του δημιουργήματα μαζί με τη Θεότητα αποτελούν μια ενότητα.

Ο Κόσμος εμψυχώνεται από την ψυχή του Σύμπαντος. Από την ίδια ψυχή προήλθε και η ψυχή του ανθρώπου.

Στον Κόσμο δεν υπάρχει κενό. Το καθετί στη δημιουργία εξελίσσεται από το κατώτερο προς το ανώτερο. Τίποτα στον Κόσμο δεν πεθαίνει, απλά υφίσταται μεταβολή. Το καθετί είναι σπουδαίο στον καιρό του.

Όλα βρίσκονται σε κάποια σχέση μεταξύ τους και με το Θεό και βρίσκονται σε διαρκή εξέλιξη, ώστε δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια, αλλά σχετική.

Ο Κόσμος αποτελεί ένα αρμονικό σύνολο. Αν και δεν υπάρχουν αντίθετα από τη φύση και ακρότητες, όλα κατ’ ουσίαν είναι μέρη μιας ενότητας, ενός Σύμπαντος που λειτουργεί με επέμβαση της Θείας Αρμονίας.

Μέσα στον Κόσμο όλα όσα πραγματοποιούνται από όλα τα δημιουργήματα καταγράφονται και διατηρούνται. Επομένως, ο Κόσμος δε έχει μόνο πνεύμα αλλά και μνήμη.

Τα πάντα έχουν προβλεφθεί και προνοηθεί από το Θεό πριν τη δημιουργία.

Ο Κόσμος δημιουργήθηκε σύμφωνα με το αρχιτεκτονικώτερο σχέδιο και διατηρείται κατά το Θείο Όρκο ή το Θείο Συμβόλαιο αιώνια.

Τέλος, υπάρχει Παγκόσμια γλώσσα στον Κόσμο, η γλώσσα του Θεού και της Φύσης, που είναι η αλήθεια και Μουσική.

Στη συνέχεια θα εξετάσουμε την τετρακτύ:

Το σημείο κλειδί της κοσμοθεωρίας του Πυθαγόρα ήσαν οι αριθμοί. Ο Πυθαγόρας δίδασκε ότι οι αριθμοί, η γεωμετρία, η μουσική και η αστρονομία οδηγούν στην κατανόηση των κοσμικών φαινομένων στο Σύμπαν. Οι αριθμοί κατά τον Πυθαγόρα, το ανέφερε και ο Αριστοτέλης (Μετά τα Φυσικά 985β),είναι η ουσία των όντων και τα πάντα είναι αριθμοί και συνθέτονται από αριθμούς. Σε κάθε αριθμό ο Πυθαγόρας είχε δώσει κάποια ιδιαίτερη σημασία και μάλιστα ορισμένοι αριθμοί ήταν ιεροί:

Η Μονάδα αντιστοιχούσε με το πνεύμα, τον αιθέρα, την ενέργεια, τη δύναμη από τη οποία γίνεται το παν.

Η δυάδα είναι η ύλη που αποτελείται από νερό και γη.

Η τριάδα είναι ο Χρόνος σαν θεότητα, δηλαδή το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Η τετράδα είναι ο Χώρος, η τάξη του Κόσμου. Εδώ βρίσκεται η περίφημη Τετρακτύς, πάνω στην οποία δομήθηκε το καμπαλιστικό Δέντρο της Ζωής.

Η τετράδα σημειώνει ακόμα τα “κοσμικά σώματα” των τεσσάρων στοιχείων από τα οποία συντάχθηκε το Κοσμικό Σύμπαν, το τετράεδρο, το οκτάεδρο, το εικοσάεδρο και τον κύβο.

Η πεντάδα συμβολίζει τα πέντε στοιχεία από τα οποία σύγκειται ο Κόσμος, δηλαδή τη γη, το νερό, τον αέρα, τη φωτιά και τον αιθέρα. Τα πέντε αντίστοιχα πολύεδρα που συμβολίζουν τα παραπάνω στοιχεία είναι κύβος, εικοσάεδρο, οκτάεδρο, τετράεδρο, δωδεκάεδρο.

Οι αριθμοί 3, 4, 5 είναι ιεροί αριθμοί και λαμβάνονται σαν Τριάδα. Το άθροισμα των τετραγώνων των δύο πρώτων αριθμών δίνει το τετράγωνο του τρίτου αριθμού ( 32+42=52), ενώ το άθροισμα των κύβων αυτών των αριθμών υψωμένων στον κύβο δίνει τον αριθμό 216, ( 33+43+53=216=63), που παριστάνει τον ψυχογονικό κύβο με πλευρά τον αριθμό 6.

Η εξάδα συμβολίζει τα έξι είδη εμψύχων όντων. Τους θεούς, τους δαίμονες, τους ήρωες, τους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά. Είναι Ιερός αριθμός και ονομάζεται Γάμος γιατί εκτός του ότι συνδέεται με τις μετεμψυχώσεις (είναι η πλευρά του ψυχογονικού κύβου), είναι τέλειος αριθμός, δηλαδή το άθροισμα των μερών του δίνει πάλι το 6. 6/6=1, 6/3=2, 6/2=3, 1+3+2=6. Είναι το εμβαδόν ορθογωνίου τριγώνου με πλευρά την Ιερή Τριάδα, 3,4,5.

Η επτάδα παριστάνει τους επτά πλανήτες του Ηλιακού συστήματός μας και το νόμο εξέλιξης. Είναι Ιερός αριθμός και σημειώνει τις φάσεις της Σελήνης. Θεωρείται παρθένος, αμήτορας, ηγεμόνας, άρχοντας όλων, ένα θεό, “αεί όντα”, επτάφωτο, επτάψυχο, επτάπατο (πολύ εχέμυθο). Τον αφιέρωσαν στην έκφραση εκείνη του Ενός που αποκαλείται “Η Θεά Αθηνά” της οποίας κύριος αριθμός είναι το 92, που σημειώνει τα 92 φυσικά στοιχεία της ύλης.

Η οκτάδα υποδηλώνει τις οκτώ ουράνιες και τους οκτώ φθόγγους της μουσικής κλίμακας, δηλαδή την Αρμονία του Κόσμου.

Η εννεάδα δείχνει του εννέα κοσμικούς χώρους του Στερεώματος.

Η δεκάδα είναι αυτό καθ’ εαυτό το Σύμπαν. Η Τετρακτύς αποτελούσε την ουσία της διδασκαλίας των Πυθαγορείων. Είναι το άθροισμα των πρώτων τεσσάρων φυσικών αριθμών (1+2+3+4=10) που συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες σχέσεις. Από αυτούς τους τέσσερις αριθμούς, είναι δυνατόν να κατασκευασθούν οι αναλογίες της τέταρτης, της πέμπτης και της ογδόης αρμονικής. Οι αναλογίες αυτές δημιουργούν την Αρμονία που για τους Πυθαγόρειους είχε σημασία κυριολεκτικά κοσμική. Οι Πυθαγόρειοι χρησιμοποιούσαν την Τετρακτύν για να ορκισθούν, επικαλούμενοι τον Πυθαγόρα σαν κάποιο θεό: «Ού, μα τον αμετέραι γενεάι παραδόντα τετρακτύν,

παγάν αενάου φύσεως ριζώματ' έχουσαν.» [ Όχι, μα τον παραδόσαντα και στη δική μας γενεά την τετρακτύν, την πηγή αενάου φύσεως που ρίζες έχει.] Μεταξύ άλλων η Τετρακτύς σχετίζεται με το τετράεδρο, το πρώτο γεωμετρικό στερεό και τις βάσεις της σοφίας (αριθμητική, μουσική, γεωμετρία, αστρονομία. (1) Ο αριθμός όμως τέσσαρα στην εποχή τού Πυθαγόρα παριστάνονταν με το τέταρτο κατά σειρά γράμμα της Ελληνικής αλφαβήτου, το Δέλτα (Δ). Συνεπώς η Τετρακτύς εκφράζεται στους αδαείς και αμυήτους με το Δ και συμβολίζεται μ’ ένα γεωμετρικό τρίγωνο που είναι ισόπλευρο.

Η Τετρακτύς, δηλαδή το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών (1+2+3+4=10), ήταν η δεκάδα, που σύμφωνα με την Πυθαγόρεια άποψη τού Ιερατικού κώδικα (όλοι οι αριθμοί αθροιζόμενοι, ανάγονται σε μονοψήφιους), ισοδυναμεί με το ΕΝ ή τη Μονάδα. Παριστάνεται δε με ένα ισόπλευρο τρίγωνο στο οποίο σημειώνονται οι δέκα πρώτοι αριθμοί και οι οποίοι αθροιζόμενοι κατά πλευρά, είτε σαν αριθμοί και γράμματα, είτε σαν λέξεις, δίνουν πάντα τη Μονάδα.

Παρατηρώντας το τριχοτομημένο Πυθαγόρειο τρίγωνο βλέπουμε ότι ενώνοντας τα σημεία τριχοτομήσεως δημιουργούνται 10 όμοια ισόπλευρα τρίγωνα ενώ λεξαριθμικώς οι πλευρές αθροίζονται σε 1. Δηλαδή: 1+2+3+4=10=(1+0)=1

ΕΝ+ΔΥΟ+ΤΡΙΑ+ΤΕΣΣΑΡΑ=55+474+411+807=1747=(1+7+4+7)=19=(1+9)=10=(1+0)= 1

Ο Πυθαγόρας θεωρούσε την Τετρακτύν Ιερή. Η Τετρακτύς ορίζεται σαν αιώνια και απέραντη πηγή της Φύσης, αλλά και συσχετίζεται τόσο με την Ιερή Δεκάδα, όσο και με την Αγνή Μονάδα. Οι Πυθαγόρειοι τιμούσαν την Πρώτη Δεκάδα και θεωρούσαν ότι αυτή εκφράζεται σαν Κόσμος, Ουρανός, Θεός, Κράτος, Ατλας, Ακάμας, Ήλιος κ.α. Το δε ΕΝ ή η Μονάς θεωρείται ως η πρώτη Αιτία τού Κρείτονος και του Τελείου. Είναι υπεράνω κάθε αντίθεσης, και θεωρείται ως υψίστη και ενιαία των πάντων Θεότητα. Σαν έννοια πολυσήμαντη, δηλώνει επίσης την αντίθεση με την Δυάδα, το είδος παρά την ύλη, το αίτιον που ενεργεί παρά αυτό που πάσχει, το Νοητό και Πνευματικό παρά το αισθητό και σωματικό. Η απόλυτη Μονάς ταυτίζεται με το Θείον και θεωρείται πηγή των πάντων, όπως διδάσκει ο πυθαγόρειος Φιλόλαος: «ΕΝ ΑΡΧΑ ΠΑΝΤΩΝ» και «ΕΣΤΙΝ ΗΓΕΜΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΩΝ ΑΠΑΝΤΩΝ ΘΕΟΣ, ΕΙΣ ΑΕΙ ΕΩΝ, ΜΟΝΙΜΟΣ, ΑΚΙΝΗΤΟΣ, ΑΥΤΟΣ ΕΑΥΤΩ ΟΜΟΙΟΣ, ΕΤΕΡΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ» Αν δούμε λεξαριθμικά την Τετρακτύν (Τετρακτύς=1626=15=6), θα παρατηρήσουμε πόσο εύστοχα ο Πυθαγόρας την ταύτιζε με το Σύμπαν και τον Κόσμο (Σύμπαν=771=15=6 και Κόσμος=600=6). Θέλησε επίσης, σαν μυημένος στις δοξασίες των Ορφικών, να δηλώσει μέσω του Δ (τέσσαρα), που αυτή περιέχει, την Ορφική άποψη περί των τεσσάρων πρωτογενών στοιχείων της φύσης (11ος Ορφικός ύμνος στον Πάνα) (*2): Ουρανός, Θάλασσα, Χθών καί Πύρ. Αλλά το λεξαριθμικό άθροισμα αυτών των τεσσάρων είναι 3372=15=6. Δεν μπορούμε να μη θαυμάσουμε πόσο σοφά, ο Πυθαγόρας που δίδασκε ότι το Σύμπαν είναι αριθμοί και ότι ο Θεός αεί γεωμετρεί, τεκμηριώνει την Κοσμοθεώρησή του αυτή: Ουρανός+Θάλασσα+Χθών+Πύρ=ΣΥΜΠΑΝ=ΚΟΣΜΟΣ=ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ=6! (2)

Ας δούμε τώρα τι ήταν η μουσική των σφαιρών:

Ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. ο Πυθαγόρας είχε μιλήσει για τη «Μουσική των Σφαιρών», αναφερόμενος στους ήχους και στις δονήσεις γενικότερα που παρήγαγαν τα ουράνια σώματα.

Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν ότι οι πλανήτες (σφαίρες), καθώς ταξιδεύουν στον ουρανό, παράγουν μουσική λόγω της τριβής τους με το γαλαξιακό αιθέρα. Πίστευαν ότι κάθε πλανήτης παράγει τις δικές του νότες, ανάλογα με την απόστασή του από τη Γη. Παράλληλα, διαπίστωναν ότι η μελωδία του σύμπαντος είναι τόσο ξεχωριστή, ώστε τα απλοϊκά αφτιά μας δεν μπορούν να την ακούσουν. Ωστόσο, πρόκειται για μια μουσική με τόση ισχύ, ώστε να καθορίζει όλους τους κύκλους της ζωής, από τις τέσσερις εποχές μέχρι τα καιρικά φαινόμενα.

Πολλούς αιώνες πριν η ΝΑΣΑ αποδείξει την ύπαρξη την Μουσικής στο Σύμπαν, ο Πλάτων ονόμαζε την μουσική ως την ομορφιά του Σύμπαντος κι έλεγε ότι η «η Μουσική είναι η κίνηση του ήχου για να φτάσει την ψυχή και να της διδάξει την αρετή», ότι «η μουσική είναι ένας ηθικός κανόνας. Δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στη σκέψη, απογειώνει τη φαντασία, χαρίζει χαρά στη λύπη και ζωή στα πάντα».

Πιο πριν όμως ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, αυτός ο μέγιστος των μεγίστων φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και μουσικός, είχε φτάσει σε τέτοιο επίπεδο ευαισθησίας ώστε ν’ ακούει (όχι βέβαια με τα φυσικά αυτιά) τη συμφωνία του ουρανού, τη μουσική των ουράνιων σφαιρών και 6 αιώνες π.Χ. από τον Κρότωνα της Ιταλίας αυτός και οι μαθητές του “ θεμελίωναν την θεωρία τους για τους αριθμούς. «κατὰ δὴ τοὺς Πυθαγορικοὺς πρεσβευτέα τὰ τῶν ἀριθμῶν ὡς ἀρχὴ καὶ πηγὴ καὶ ῥίζα τῶν πάντων». Ανακάλυπταν τις αρμονικές σχέσεις των αριθμών στη μουσική και βάσει αυτών ερμήνευσαν τον Σύμπαντα Κόσμο. Η μουσική για τους Πυθαγόρειους ήταν πάνω από όλα μαθηματικά. Η ουσία της ήταν οι αριθμοί και η ομορφιά της η έκφραση των αρμονικών σχέσεων των αριθμών, «τοὺς ἐν τοῖς ἀριθμοῖς ἁρμονικοὺς λόγους ἐννοῶν καὶ τὸ ἐν αὐτοῖς ἀκουστὸν ἀκούειν ἔλεγε τῆς ἁρμονίας». Η μουσική ήταν ακόμα η εικόνα της ουράνιας αρμονίας. Οι αρμονικές σχέσεις των αριθμών μεταφέρονταν στους πλανήτες. Οι πλανήτες καθώς περιστρέφονται – δίδασκε – παράγουν διάφορους μουσικούς ήχους, «αρμονία των σφαιρών», που δεν τους ακούμε” : «Εστίν ουν η ουσία των πραγμάτων αρμονία και αριθμός σφαιρών στρεφομένων»!!

Όπως μας λέγει ο Ιάμβλιχος, στο «Περί Πυθαγόρειου βίου, 938 – 958», ο Πυθαγόρας χρησιμοποιώντας κάποιον άρρητο και δυσκολονόητο θεϊκό τρόπο, τέντωνε την ακοή του και προσήλωνε τον νου του στις «μεταρσίαις» (υπερκόσμιες) «τοῦ κόσμου συμφωνίαις», ακούοντας μυστικά, όπως έδειχνε, μόνον αυτός και κατανοώντας την καθολική των σφαιρών και των κατ’ αυτάς κινούμενων αστέρων αρμονία, που ήταν κάτι πληρέστερο από εκείνη των θνητών και απέδιδε «κατακορέστερον μέλος». Η υπερκόσμια αυτή συμφωνία, έλεγε, είναι αποτέλεσμα «ἐξ ἀνομοίων μὲν καὶ ποικίλως διαφερόντων ῥοιζημάτων ταχῶν τε καὶ μεγεθῶν καὶ ἐποχήσεων» (εξ ανόμοιων μεν και ποικίλων ταχύτατων ήχων και μεγεθών και συνακόλουθων στοιχείων), που έχουν αναμεταξύ τους εναρμονισθεί με κάποια μουσική διάταξη, αποτελούμενη από κίνηση και μελωδικότητα περιστροφή άμα και ποικιλόμορφη ωραιότητα. Από την υπερκόσμια αυτή συμφωνία εμπνεόμενος, σαν να είχε βάλει σε τάξη και αυτή λογική του νου του, όπως όταν μιλούμε για άσκηση σωματική, επινοούσε όσο ήταν δυνατόν κάποιες εικόνες ίδιες με αυτές που έβλεπε, τις οποίες παρείχε στους μαθητές του μιμούμενος με τα μουσικά όργανα και την φωνή την υπερκόσμια συμφωνία. Γιατί σε αυτόν μόνον από όλους τους ανθρώπους της γης θεωρούσε ότι ήταν κατανοητοί και μπορούσε να ακουσθούν οι κοσμικοί αυτοί φθόγγοι.

Εάν σταθούμε για λίγο στην γεωμετρική και μαθηματική πλευρά του θέματος θα παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν 5 συμμετρικά πολύεδρα. Ο Πλάτωνας έλεγε ότι αυτά τα πολύεδρα είναι οι βασικοί δομικοί κρίκοι, τα πλέον σημαντικά δομικά στοιχεία στην δημιουργία του σύμπαντος. Ο Kepler που μελέτησε τα έργα των αρχαίων Ελλήνων και ιδιαίτερα του Πλάτωνα παρατήρησε με τις μετέπειτα έρευνές του, ότι οι τροχιές των πλανητών, και φυσικά της Χθονός – Γης, “γράφουν” την περιφέρεια συγκεκριμένων πολυέδρων. Για παράδειγμα η τροχιά του Άρεως γράφει την περιφέρεια ενός τετράεδρου (Πυρ). Η τροχιά του Διός γράφει την περιφέρεια ενός κύβου (γη). Η τροχιά της Αφροδίτης γράφει την περιφέρεια ενός οκτάεδρου (Αήρ). Η τροχιά της Γης γράφει την περιφέρεια ενός εικοσάεδρου (Ύδωρ). Και τα πράγματα δεν σταματούν εκεί : οι αρχαίου Έλληνες ταύτιζαν τα ουράνια σώματα ή ορθά τις τροχιές του με τις νότες της μουσικής, ήτοι ΝΤΟ, ΡΕ, ΜΙ, ΦΑ, ΣΟΛ, ΛΑ ΣΙ, ΝΤΟ, δηλαδή με τους νόμους της μουσικής. Κάτι που έχει επαληθευθεί από σύγχρονους επιστήμονες, ότι δηλαδή συγκεκριμένες νότες αποδίδουν συγκεκριμένα γεωμετρικά σχήματα – στερεά. 2500 χρόνια αργότερα, έρχεται η NASA να αναπαραγάγει το φαινόμενο παρουσιάζοντας ένα κονσέρτο που αποτελεί ουσιαστικά μια σύνθεση ήχων του διαστήματος. Οι ήχοι που συνθέτουν το κονσέρτο προέρχονται από πλανήτες που προσπέρασε το διαστημόπλοιο Voyager., όπως ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας, καθώς και ήχους εμπνευσμένους από τη δραστηριότητα του Ήλιου.

--------------------------------------------------------------------------------------------

(*1) Ο Πυθαγόρειος Φιλόλαος υποστήριξε ένα κοσμολογικό μοντέλο, στο οποίο το κέντρο του κόσμου ήταν η Κεντρική Εστία. Γύρω από την εστία αυτή περιστρεφόταν ο Αντίχθων, μετά η Γη που βρισκόταν πάντα σε θέση αντιδιαμετρική με τον Αντίχθωνα, μετά η Σελήνη και ο Ήλιος που ανακλά το φως της εστίας, και μετά όλα τα άλλα κοσμικά σώματα. Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, ο Φιλόλαος ήταν ο πρώτος που υποστήριξε την κυκλική κίνηση της Γης .

(*2): Πάνα καλώ κρατερόν, νόμιον, κόσμοιο το σύμπαν,

ουρανόν ηδέ θάλασσαν ιδέ χθόνα παμβασίλειαν

και πυρ αθάνατον∙ τάδε γαρ μέλη εστί τα Πανός.

[ Τον Πάνα καλώ τον ισχυρό, τον ποιμενικό,

το σύμπαν του κόσμου, τον ουρανό, τη θάλασσα,

την παμβασίλισσα γη και το αθάνατο πυρ

γιατί αυτά είναι τα μέλη του Πάνα. ] (Oρφικοί Ύμνοι, 11, Στον Πάνα, στ. 1- 3)