[[ δαμ- ων ]]
Μια πολύ σοφή παροιμία λέει: «Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει.» Για να συμπληρώσει μια άλλη: «Η γλώσσα κάστρα καταλεί και κάστρα θεμελιώνει.» Πόσες φορές σχολιάζουμε, καυτηριάζουμε, επιτιμούμε, απαξιώνουμε, με μοναδικό μας όπλο τη γλώσσα; Δεν δίνουμε σημασία στα λόγια μας, που πληγώνουν, προσβάλλουν και αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στους άλλους. Κάποιες φορές τα λόγια μας πληγώνουν βαθύτερα κι από ένα σπαθί ή ένα δίστομο μαχαίρι. Γι’ αυτό ο Όμηρος τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια, για να ελέγξει αυτόν που τόλμησε να πει λόγια που προκαλούν αναστάτωση, χρησιμοποιεί την έκφραση: « ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων;» (μετ: ποιος λόγος σου ξέφυγε από το στόμα;) Με τα λόγια που ξεφεύγουν από τα χείλη μας τσακίζουμε κόκκαλα! Οπότε έχει απόλυτο δίκιο ο Απ Ιάκωβος όταν μας επισημαίνει: «Όποιος δεν έχει κάνει λάθος µε τα λόγια του, αυτός είναι τέλειος». Οι σοφοί μας πρόγονοι έδιναν την συμβουλή: «Μη προτρεχέτω η γλώττα της διανοίας». Για τα πικρόχολα λόγια, που βγαίνουν όπως η φωτιά από το στόμα του δράκου, και προξενούν καταστροφές, ο Σωκράτης συμβουλεύει να τα περνάμε πρώτα από φίλτρο, και μάλιστα από τριπλό φίλτρο!
Η συνέχεια >>> εδώ …
Σε κάποιες ιστοσελίδες δημοσιεύεται μια πολύ διδακτική ιστορία του Σωκράτη με έναν επιπόλαιο γνωστό του ή έναν συκοφάντη. Δεν μπορέσαμε να βρούμε την πηγή, δηλ. το κείμενο για να επιβεβαιώσουμε την ιστορία, και να την μεταφέρουμε από το πρωτότυπο κείμενο. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας δεν είναι ο Σωκράτης, αλλά κάποιος δάσκαλος της σοφίας από την Ανατολή. Δεν θα διεκδικήσουμε την πατρότητα του διαλόγου. Θα μείνουμε στη χρησιμότητά του και θα την αναπαράγουμε για να πάρουμε αφορμή ώστε να περνάμε από φίλτρο όσα ακούσαμε κάθε φορά που θα μας καταλαμβάνει η μανία του κουτσομπολιού ή του “θαψίματος”.
[[ Μια μέρα εκεί που ο Σωκράτης έκανε τον περίπατό του γύρω από την Ακρόπολη, συνάντησε κάποιον γνωστό του, ο οποίος του ανακοίνωσε ότι έχει να του πει κάτι πάρα πολύ σημαντικό που άκουσε για κάποιον από τους μαθητές του… Ο Σωκράτης τότε του είπε ότι θα ήθελε, πριν του πει εκείνος τι έχει ακούσει, να τον περάσει από την δοκιμασία της “τριπλής διήθησης”.
«Τριπλής διηήθησης;» ρώτησε με απορία ο άλλος.
«Ναι, πριν μου πεις τι άκουσες να λέγεται για τον μαθητή μου θα ήθελα να αφιερώσουμε τρία λεπτά για να φιλτράρουμε αυτό που άκουσες και θέλεις “εμπιστευτικά” να μου πεις.
Το πρώτο φίλτρο είναι αυτό της αλήθειας.
Είσαι λοιπόν εντελώς σίγουρος ότι αυτό που πρόκειται να μου πεις είναι αλήθεια;».
«Ε… όχι ακριβώς, απλά το άκουσα όμως και…».
«Μάλιστα! Άρα δεν έχεις ιδέα αν αυτό που θέλεις να μου πεις είναι αλήθεια ή ψέματα.
Ας δοκιμάσουμε τώρα, το δεύτερο φίλτρο, αυτό της καλοσύνης.
Αυτό που πρόκειται να μου πεις για τον μαθητή μου είναι κάτι καλό;»
«Καλό; Όχι, το αντίθετο μάλλον…»
«Άρα, συνέχισε ο Σωκράτης, θέλεις να πεις κάτι κακό για τον μαθητή μου, αν και δεν είσαι καθόλου σίγουρος ότι είναι αλήθεια»!
Ο τύπος έσκυψε το κεφάλι από ντροπή και αμηχανία.
«Παρ’ όλα αυτά», συνέχισε ο Σωκράτης, «μπορείς ακόμα να περάσεις την δοκιμασία διότι υπάρχει και το τρίτο φίλτρο: Το φίλτρο της χρησιμότητας. Είναι αυτό που θέλεις να μου πεις κάτι που μπορεί να μου φανεί χρήσιμο;».
«Όχι, δεν νομίζω…»
«Άρα, αφού αυτό που θα μου πεις δεν είναι ούτε αληθινό, ούτε καλό, ούτε χρήσιμο, τότε γιατί θα πρέπει να το ακούσω;»
Ο γνωστός του έφυγε ντροπιασμένος, έχοντας πάρει ένα καλό μάθημα...]]
Αν είχαμε μπροστά μας τον Σωκράτη και μας πέρναγε από την τριπλή διήθηση, πόσες φορές θα φεύγαμε ντροπιασμένοι; Θα βάζαμε την ουρά στα σκέλια μας και θα φεύγαμε σαν δαρμένα σκυλιά. Αν φυσικά είχαμε φιλότιμο… Γιατί ντροπή νιώθει ο φιλότιμος, όποιος έχει τσίπα πάνω του. Πόσες φορές, για να δείξουμε πως είμαστε σπουδαίοι, δεν κατακρίναμε και υποβιβάσαμε τους άλλους; Σαν τον Προκρούστη, τους βάλαμε στο κρεβάτι, που είχαμε φτιάξει στα μέτρα μας, και τους κόψαμε τα πόδια, γιατί ήσαν πιο ψηλοί από μας! Μπορεί να μην είχαμε σπαθί ή τσεκούρι, μα είχαμε τη γλώσσα μας που έκοβε σαν ξυράφι. Σίγουρα από τέτοιες περιπτώσεις βγήκε η παροιμία: «Κάλλιο να σε μαλάξει γλώσσα φιδιού παρά ανθρώπου στόμα». Για την κατάκριση ο Ιησούς είπε: «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε• εν ω γαρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, και εν ω μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν. Τι δε βλέπεις το κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σω οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς; Ή πώς ερείς τω αδελφώ σου, άφες εκβάλω το κάρφος από του οφθαλμού σου, και ιδού η δοκός εν τω οφθαλμώ σου; Υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκόν εκ του οφθαλμού σου, και τότε διαβλέψεις εκβαλείν το κάρφος εκ του οφθαλμού του αδελφού σου.» (Ματθαίος, ζ΄, 1- 5)
Τρία φίλτρα, μας λέει ο Σωκράτης, πρέπει να χρησιμοποιούμε σε όσα λέμε. Το πρώτο είναι το φίλτρο της αλήθειας. Δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα από το να είμαστε αληθινοί στις σχέσεις μας με τους άλλους. Να μη φοράμε προσωπίδες και να λέμε την αλήθεια. Μπορεί αρχικά να μη μας συμφέρει, να νομίζουμε ότι θα μας ρίξει στα μάτια των ανθρώπων που μας δείχνουν εμπιστοσύνη. Όμως στο τέλος θα είναι αυτή που θα μας ανυψώσει. Η προτροπή των σοφών προγόνων μας είναι: «Φίλει την αλήθειαν καν πικρά εί» (Να αγαπάς την αλήθεια και όταν ακόμα είναι πικρή). Να μαθαίνουμε από μικροί να εκτιμούμε την αλήθεια, και όσοι είναι γονείς να μαθαίνουν τα παιδιά τους να την αγαπούν. Ο Πλούταρχος από τον Ορχομενό δίνει την συμβουλή: «Εθίζειν τους παίδας τω ταληθεί λέγειν. Το γαρ ψεύδεσθαι δουλοπρεπές και πάσιν ανθρώποις ουκ άξιον μιμείσθαι.» ( Πλούταρχος, Ηθικά) [μετ.:Να συνηθίζουμε τα παιδιά να λέγουν την αλήθεια. Γιατί η ψευτιά είναι δουλοπρέπεια και δεν αξίζει να τη μιμούνται οι άνθρωποι]. Ο Ιησούς προτρέπει: «και γνώσεσθε την αλήθειαν, και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς» (Ιωάννης, η΄, 32), ενώ για τον εαυτό Του λέγει πως είναι η αλήθεια: «εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιωάννης, ιδ΄, 6)
Κάποιες φορές, ενώ γνωρίζουμε την αλήθεια, την αποσιωπούμε γιατί θαρρούμε πως θα κάνουμε κακό σ’ ένα προσφιλές μας πρόσωπο. Μπορεί να του κάνουμε ένα μικρό κακό. Να προκαλέσουμε μια μικρή τιμωρία του, η οποία μπορεί να αποδειχθεί σε βάθος χρόνου πως είναι μεγάλη ευεργεσία, γιατί να το κάνει ηθικότερο και δικαιότερο. Θα τον ωφελήσει ηθικά. Χωρίς ενδοιασμό, η αλήθεια πρέπει να φανερώνεται, γιατί τα οφέλη που θα προκύψουν είναι πολλαπλάσια από τα πιθανά πρόσκαιρα κακά, που θα επιφέρουν. Ο Πυθαγόρας έχει απόλυτο δίκιο όταν μας λέει: «Σιγάν την αλήθειαν χρυσόν εστι θάπτειν» (μετ.: Το να αποσιωπάς την αλήθεια είναι σαν να θάβεις το χρυσάφι). Έχετε αναλογιστεί πόση ανακούφιση αισθανόμαστε όταν βρισκόμαστε στο σκοτάδι σε κάποια μας υπόθεση και ξαφνικά ανακαλύπτουμε την αλήθεια; Ο Σαίξπηρ αυτή την αγαλλίαση την δίνει ποιητικά: «Δεχόμαστε την αλήθεια όπως οι κάμποι δέχονται την δροσιά» Και φυσικά έχει τεράστια σημασία να λέμε την αλήθεια και μόνο την αλήθεια. Αυτό εκδηλώνει ευγένεια και ήθος!
Το δεύτερο φίλτρο είναι το φίλτρο του καλού και της καλοσύνης. Τα λόγια μας δεν πρέπει να προξενούν κακό, παρά να αποβλέπουν στο καλό. Γιατί η καρδιά μας πρέπει να είναι γεμάτη. Κι όπως λέει ο Ιταλοαργεντινός ποιητής Antonio Porchia: «Σε μια γεμάτη καρδιά υπάρχει χώρος για όλα και σε μια άδεια καρδιά δεν υπάρχει χώρος για τίποτα» Η γεμάτη καρδιά πλημυρίζει από καλοσύνη. Ο Νεοπλατωνικός Πρόκλος είπε μια πολύ σπουδαία φράση, δείχνοντας την πρωταρχική σημασία του καλού: «Πρώτη αρχή κι αιτία όλων των όντων είναι το καλό.» Ενώ ο Ανρί Λακορντέρ μιλάει για την αφοπλιστική δύναμη της καλοσύνης: «Πάνω απ' όλα να είσαι καλός. Η καλοσύνη αφοπλίζει περισσότερο από καθετί άλλο τους ανθρώπους.» Η καλοσύνη θέλει καλλιέργεια. Το αντίθετο, το κακό δεν θέλει καλλιέργεια, όπως λέει ο ίδιος διανοούμενος: «Το κακό δεν έχει ανάγκη από καλλιέργεια. Φυτρώνει δίχως προπαρασκευή, καθώς τα βάτα σ' ένα χωράφι, παρατημένο.»
Οι πράξεις των ανθρώπων και τα λόγια τους δείχνουν την ποιότητά τους. Ο Χριστός είχε πει: «ούτω παν δένδρον αγαθόν καρπούς καλούς ποιεί, το δε σαπρόν δένδρον καρπούς πονηρούς ποιεί» (Ματθαίος, ζ΄, 17) Δεν είναι ανάγκη να κάνουμε μεγαλειώδη πράγματα. Γιατί το μεγαλείο εμπεριέχεται στο πηγαίο και καλό, στο αυθόρμητο και χρήσιμο. Κατά τον Λέοντα Τολστόι: «Δεν υπάρχει μεγαλείο εκεί που δεν υπάρχει απλότητα, καλοσύνη και αλήθεια.» Τα απλά πράγματα, που περιβάλλονται από την αγάπη μας, είναι οι καλοί καρποί μας… Κι ο καλός ο λόγος είναι ένα χάδι για τους άλλους!
Τέλος, το τρίτο φίλτρο κατά τον Σωκράτη είναι η χρησιμότητα των όσων λέμε. Να αποφεύγουμε τα περιττά και κυρίως τα επιζήμια λόγια. Τα λόγια που πληγώνουν τους άλλους για να ικανοποιήσουν τη δική μας ματαιοδοξία. Γιατί κι αν κλείσουν οι πληγές, τα σημάδια μένουν.
Κάθε φορά που πάνε να βγουν λόγια άκριτα για κάποιον, λόγια έτοιμα να τσακίσουν κόκκαλα, να κλείνουμε το στόμα. Να έχουμε τον έλεγχο του εαυτού μας, αποφεύγοντας την επίκριση των άλλων. Ο Πυθαγόρας έλεγε: «οὑδείς ἐλεύθερος ἐαυτοῦ μή κρατῶν» (Μετ.: Όποιος δεν μπορεί να επιβληθεί στον εαυτό του δεν είναι ελεύθερος). Και ελευθερία σημαίνει αυτοσυγκράτηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου