Ο Γάμος του Κάδμου και της Αρμονίας

[[ δαμ- ων ]]

Σε προηγούμενη δημοσίευση εξετάσαμε το μύθο του Κάδμου, του ιδρυτή της Καδμείας, της μετέπειτα Θήβας. Απoσυμβολίσαμε τον μύθο, λέγοντας ότι ο Κάδμος αναπαριστά τον αναζητητή της γνώσης. Ο γιός του Αγήνορα και της Τηλέφασσας παντρεύτηκε την Αρμονία. Σε μια σειρά από άρθρα θα αποσυμβολίσουμε και το μύθο του γάμου του Κάδμου και της Αρμονίας εξετάζοντας τις διάφορες πτυχές του.

Ι) Η Αρμονία

Αφού στην νέα πόλη, την Καδμεία όλα έβαιναν καλά, κάτω από την εμπνευσμένη διοίκησή του Κάδμου, τώρα ο βασιλιάς μπορούσε να παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του Αρμονία και να δημιουργήσει το μικρό του οικογενειακό βασίλειο, να γεννηθούν τα παιδιά τους, χαρά κι ευτυχία του παλατιού. Στην ελληνική μυθολογία τα ονόματα δεν είναι τυχαία. Έχουν το βαθύτερο νόημά τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τη γυναίκα του Κάδμου.

Σ’ αυτό το σημείο ας παραθέσουμε ένα απόσπασμα από το ποίημα “Η Αρμονία” του Κωστή Παλαμά:

Βαθιά κατάβαθα στον ουρανό,

κει που δε φτάνει μάτι ανθρωπινό,

η Αρμονία με τα λευκά της χέρια

στον ίσιο δρόμο συγκρατεί τα αστέρια

που κάτου από τα πόδια της κυλούν

και υμνολογώντας τη φεγγοβολούν.

Η συνέχεια >>> εδώ …

Μια μέρα προς του Ολύμπου την κορυφή,

αγνή του πλάνου του Έρωτα αδερφή,

χαμήλωσ’ η Αρμονία και κατέβη,

η θεία ματιά της τι γοργογυρεύει;

τη βλέπει η Γη, στη χάρη της μπροστά

γελάει με μύρια ρόδα ταιριαστά.

Κάμπους και κορφοβούνια λαμπερά

και χώρες ακουστές, που μια φορά

με τη δική της γνώμη κυβερνούσε

και τους θεούς πανώριους τους γεννούσε

κι άπλωνε τη γαλήνη τ’ ουρανού

στον κόσμο και στα πλάσματα του νου…

Η Αρμονία ήταν κόρη του Άρη και της Αφροδίτης. Είναι ο καρπός της συνεύρεσης θεών, που εκφράζουν δύο πολικά αντίθετες δυνάμεις και καταστάσεις, τον πόλεμο ( Άρης ) και την ειρήνη ( Αφροδίτη ), το μίσος και την αγάπη, την καταστροφή και τον δημιουργικό έρωτα, τον πόνο και την χαρά, τη βία και την τρυφερότητα, την σκόνη του πεδίου της μάχης και την αχλή από το ανάβλυσμα του πόθου στην κλίνη του έρωτα, τον θάνατο και τη γέννηση ( την αναπαραγωγή ως αποτέλεσμα του έρωτα ). Η επινόηση του μυθοποιού είναι καταπληκτική, γιατί όντως χρειάζεται ο συνδυασμός του δυνατού και άγριου, όπως ο Άρης, με το τρυφερό και ήμερο, όπως η Αφροδίτη, για να γεννηθεί η αρμονία στον κόσμο. Αλλά και ο γάμος της Αρμονίας με τον Κάδμο δεν είναι χωρίς νόημα, γιατί οι Θηβαίοι ταύτιζαν το όνομα Κάδμος ( Κάσμος ) με τη λέξη κόσμος (= τάξη ).

Η Αρμονία, λοιπόν, είναι το παιδί ενός παράνομου έρωτα, γιατί ο νόμιμος σύντροφος της θεάς ήταν ο Ήφαιστος. Επομένως η Αρμονία είναι το αποτέλεσμα της διαμάχης των αντιθέτων, μα και της παρανομίας.

Ο Άρης εκπροσωπεί το αρσενικό μέρος της υλικής δημιουργίας κι από τα κύρια στοιχεία τον αέρα και τη φωτιά, ενώ η Αφροδίτη (*1),το θηλυκό μέρος και τα στοιχεία νερό και γη. Από την ένωσή τους γεννιέται η Αρμονία, επομένως η αρμονία στον κόσμο δεν είναι προϊόν ταύτισης ομοίων, αλλά προϊόν ζεύξης αντιθέτων. Ο Άρης με την αναταραχή και τη φωτιά εξατμίζει το συγκινησιακό νερό του θηλυκού στοιχείου, ( το νερό πάντοτε συμβολίζει τις συγκινήσεις ), και τον μετατρέπει στον ατμό του ενθουσιασμού. Έτσι η ψυχή μετέχει του θείου ( ενθουσιασμός= εν- θεού- ουσία ) κι ανυψώνει το σώμα (γη ) να επιτελέσει έργο θεάρεστο, έργο που να ξεφεύγει από την υλική μόνο ενασχόληση και την ικανοποίηση των ορμών και του πάθους. Με αυτό τον τρόπο η ψυχή μεταρσιώνεται κι από ξηρή και ψυχρή, προσκολλημένη στα γήινα, γίνεται ανάλαφρη, θερμή και φωτογενής, στρέφεται προς τα ουράνια, τα πνευματικά. Τότε στο άτομο επέρχεται η αρμονία.

Για τους νεοπλατωνικούς Πλωτίνο και Πρόκλο η Αφροδίτη έχει δύο όψεις, είναι ουράνια και πάνδημη. Επίσης είναι η Παγκόσμια Ψυχή, γιατί μέρος της ανήκει στον κύκλο του “Ταυτού” και άλλο μέρος στον κύκλο του “Ετέρου”, γιατί όπως αναφέρει ο Πρόκλος : « …η ουσία της Ψυχής του Παντός είναι ενδιάμεσος μεταξύ των δύο τούτων άκρων. Αφ’ ενός του Κοσμικού Νου και αφ’ ετέρου της όλης μεριστής ουσίας της υπαρχούσης εις όλα τα σώματα » ( Εν Τιμαίω, ΙΙ, 4-8 ). Η Αφροδίτη προΐσταται της γέννησης των ψυχών, στη δημιουργία πνευματικών έργων και στην επιστροφή των ψυχών στην αρχική τους πηγή. Ο Σαλούστιος μας λέει: « Μεταξύ των εγκοσμίων θεών…εκείνοι που δημιουργούν τον κόσμο είναι ο Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Ήφαιστος. Εκείνοι που τον εμψυχώνουν είναι η Δήμητρα, η Ήρα και η Άρτεμη. Εκείνοι που τον εναρμονίζουν είναι ο Απόλλωνας, η Αφροδίτη και ο Ερμής. Τέλος αυτοί που επαγρυπνούν για την τήρηση της αρμονίας είναι η Εστία, η Αθηνά και ο Άρης. Έτσι 3x4=12 » ( Περί Θεών και Κόσμου ).

Σαν Ουράνια Αφροδίτη είναι ο φυσικός νόμος της γέννησης και της διάπλασης σε όλο το Σύμπαν ακόμη και των πνευματικών πλασμάτων, έχοντας την ιδιότητα να θεάται τα πράγματα από πάνω, απ’ όπου πηγάζει ο Νους. Εδώ ταιριάζει το ακόλουθο απόσπασμα από τη “Μπαγαβάντ Γκιτά”:

« Εγώ είμαι το γλυκό άρωμα

της γης, η αγνή ακτινοβολία του πυρός . Εγώ είμαι η ζωή σε

όλα τα όντα και η πειθαρχία των ασκητών.

Γνώρισέ Με σαν το Αιώνιο

σπέρμα όλων των υπάρξεων. Εγώ είμαι η ενόραση, η

καθαρή λογική και ο ηρωισμός όλων των ηρώων.

Εγώ είμαι η δύναμη των

δυνατών, αλλά χωρίς λαγνεία και πάθη. Στα ζωντανά όντα

είμαι η έφεση που βρίσκεται σε αρμονία με το καθήκον και

την ευθύνη » ( Η Γιόγκα της Γνώσης και της Πραγμάτωσης ).

Το ζευγάρι από την παράνομη σχέση τους απόκτησαν κι άλλο παιδί, τον Έρωτα (*2). Ο Έρωτας είναι το στοιχείο της σύζευξης των αντιθέτων για να επιτευχθεί η αρμονία. Ο Ηράκλειτος μας λέει: « Το αντίξουν συμφέρον και εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίαν και πάντα κατ’ έριν γίγνεσθαι ».

[ Μετάφρ.: Τα αντίθετα συνάπτονται και από τα διιστάμενα προέρχεται η τέλεια αρμονία και τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τους νόμους της συζυγίας των αντιθέτων ].

Η μορφοποίηση είναι το έργο της Αφροδίτης. Απαιτούνται αλλεπάλληλες ενσαρκώσεις, ώστε με την αέναο επαφή της μορφής, που εκπροσωπείται από την Αφροδίτη, με το πολικό της αντίθετο, όταν συνευρεθεί με τη βοήθεια του έρωτα, αφού δράσει η φωτιά, που εκπροσωπεί ο φλογερός εραστής, βαθμιαία να δομηθούν όντα εξελιγμένα, που να έχουν θέση στον ουρανό, βοηθώντας τη ψυχή να ενοικεί σε συνεχώς πιο εξελιγμένα σώματα, εξελισσόμενη κι αυτή μαζί τους. Το πύρ θα εξατμίσει τα συναισθηματικά νερά, κι όπως ο ατμός παίρνει το δρόμο προς τον αιθέρα, έτσι και η ψυχή θα επανέλθει στην ουράνια κατοικία της, στην αγκαλιά της Ουράνιας Αφροδίτης. Ο Έρωτας μπορεί να εναρμονίσει τις αντιθέσεις, όντας το ένα τέκνο των δύο εραστών, από τους οποίους θα γεννηθεί και η Αρμονία. Έτσι μέσα από τις αντιθέσεις καταδεικνύεται η ανάγκη για την αρμονική συνεργασία των τεσσάρων στοιχείων, της γης-σώματος, του νερού- συναισθημάτων, του αέρα- ψυχής και της φωτιάς- διάνοιας.

Αν πάρουμε τη σειρά των πλανητών, η Γη βρίσκεται μεταξύ της Αφροδίτης και του Άρη. Έτσι ο γήινος κόσμος υφίσταται τις συνεχείς επιδράσεις των δύο αυτών πλανητών. Μεταφορικά, στην ουράνια διάστασή του, ίσως ο πλανήτης μας να είναι το κρεβάτι, όπου με πόθο έσμιξαν οι δύο ουράνιοι εραστές για να γεννηθεί η Αρμονία. Εδώ γίνεται η σύζευξη των αντιθέτων, η διασταύρωση των ιδιοτήτων για να αναδυθεί το θείο. Στο γήινο κρεβάτι υπάρχουν τέσσερις πλευρές, που αντιπροσωπεύουν την τετραπλή ρευστή μορφή του ανθρώπου, τα τέσσερα μεταβλητά του σώματα, δηλ. το φυσικό, το αιθερικό, το αστρικό και το κατώτερο νοητικό. Αυτή η τετραπλή προσωπικότητα είναι το θέατρο των συγκρούσεων της γήινης με την ουράνια φύση, της υλικής με την πνευματική, όπου θα πρέπει να γίνει ο συγκερασμός και η εναρμόνιση από την ψυχή, ώστε να επιτευχθεί το κάλλος.

Στην φαινομενική παραδοξότητα του μύθου για την παράνομη σχέση των δύο εραστών, ο Ήφαιστος, νόμιμος σύζυγος της Αφροδίτης, τους δεσμεύει πάνω στο κρεβάτι με αδιόρατα δεσμά. Δεν συναινεί, βέβαια στην παρανομία, αλλά ίσως αντιλαμβάνεται πως είναι κοσμικός νόμος ότι η αρμονία και το κάλλος επιτυγχάνονται μέσα από τη διαδικασία της διαμάχης. Για να βοηθήσει αυτό το αναγκαίο σμίξιμο χαλκεύει τα δεσμά του. Είναι ο τεχνουργός που φτιάχνει με το πυρ στα καμίνια του κάθε χρήσιμο εργαλείο και μηχάνημα. Μεταμορφώνει το άμορφο μέταλλο με τη δύναμη της φωτιάς πάνω στο αμόνι του. Η φωτιά κάνει εύπλαστο το σίδερο, το σφυρί του δίνει το σχήμα με τη βοήθεια της αντίστασης του αμονιού και μετά το νερό, όταν βυθιστεί σ’ αυτό, το κάνει σκληρό, αφήνοντας ατμούς να ανυψώνονται από το σμίξιμο του πυρακτωμένου γήινου μετάλλου με το υγρό στοιχείο. Ο τεχνίτης θεός κατάλληλα χρησιμοποιεί τα τέσσερα στοιχεία. Ο Ήφαιστος είναι η έκφραση της εξέλιξης και της μεταμορφωτικής επίδρασης του πυρός. Το πυρ του πόνου κάνει το μέταλλο της ψυχής να αποβάλλει τη σκουριά του, να μην επηρεάζεται από τις αδρανειακές τάσεις του υλικού σώματος, και τη σφυρηλατεί να γίνει το κατάλληλο εργαλείο του πνεύματος, του μεγάλου αδελφού της.

Πάντα από την αντίθεση παράγεται αποτέλεσμα, που στην αρχή μπορεί να έχει πόνο και αίμα, όμως στο τέλος επέρχεται η τάξη και το κάλλος, η εσωτερική γαλήνη.

Με πολύ απλοϊκά λόγια ο ξεχωριστός πεζογράφος μας Ν. Καζατζάκης συνδέει την έννοια της αρμονίας με τον άνθρωπο:

« …Όμως χρειάζεται κι ο νους, αδερφέ Φραγκίσκο, δώρο κι αυτός του Θεού, και το χάρισε στο πιο αγαπημένο Του πλάσμα, στον άνθρωπο. Ποιος είναι ο τέλειος άνθρωπος; Αυτός που σμίγει αρμονικά την καρδιά και το νου. Ποιο’ ναι το τέλειο τάγμα; Αυτό που βάζει θεμέλιό του την καρδιά κι αφήνει το νου απάνω της να χτίσει. »

Κάθε φορά που διαβάζουμε κάποιο άλλο έργο του μύστη Ν. Καζατζάκη, μας συγκινεί το ακόλουθο απόσπασμα:

« Έγνεψε ο Ιησούς στον Ιούδα, κι αυτός ήρθε και στάθηκε δίπλα του. Θα είχαν κρυφές κουβέντες οι δυο τους, γιατί μιλούσαν σιγά, και πότε έσκυβε το κεφάλι ο Ιησούς, πότε ο Ιούδας και φλωροζύγιαζαν τα λόγια τους, να δώσει ο ένας απόκριση στον άλλο.

- Συχώρεσέ με, Ιούδα αδερφέ μου, μα πρέπει.

- Κι άλλη φορά σε ρώτησα, ραβή, δεν υπάρχει άλλος δρόμος;

- Όχι, Ιούδα αδερφέ μου. Κι εγώ θα το ‘θελα, ως τα τώρα το ‘λπιζα κι εγώ και περίμενα του κάκου. Όχι, δρόμος άλλος δεν υπάρχει, έφτασε η συντέλεια του αιώνα, θα γκρεμιστεί ο κόσμος ετούτος, η βασιλεία του Πονηρού. Θα έρθει η βασιλεία των ουρανών, εγώ θα τη φέρω. Πώς; Πεθαίνοντας. Δρόμος άλλος δεν υπάρχει. Μην τινάζεσαι, Ιούδα αδερφέ μου, σε τρεις μέρες θ’ αναστηθώ.

- Μου το λες για να με παρηγορήσεις, για να με κάμεις να σε προδώσω, δίχως να σπαραχτεί η καρδιά μου. Λες πως αντέχω, για να μου δώσεις κουράγιο. Όχι, όσο ζυγώνουμε στη φοβερή στιγμή, όχι, δεν αντέχω, ραβή μου!

- Αντέχεις, Ιούδα αδερφέ μου. Ο Θεός θα σου δώσει τη δύναμη, όση σου λείπει, γιατί πρέπει. Πρέπει εγώ να σκοτωθώ κι εσύ να με προδώσεις. Εμείς οι δυο πρέπει να σώσουμε τον κόσμο. Βοήθα με.

Ο Ιούδας έσκυψε το κεφάλι, και σε λίγο:

- Aν ήταν εσύ να πρόδινες το δάσκαλό σου, θα το ‘κανες;

Πολλήν ώρα έμεινε ο Ιησούς συλλογισμένος. Τέλος:

- Όχι, είπε, φοβούμαι πως δε θα μπορούσα. Γι’ αυτό ο Θεός με λυπήθηκε και μου ‘δωκε το χρέος το πιο εύκολο: να σταυρωθώ ».

Μέσα από την αντίθεση προδοσία- σταύρωση παίχθηκε το Θείο Δράμα, που οδήγησε τελικά στην Ανάσταση! Στο χαρμόσυνο γεγονός που μας δείχνει το δρόμο προς τον Ουρανό!

Ο Κόσμος δεν δημιουργήθηκε τυχαία, αλλά υπάρχει ένα σχέδιο, το Κοσμικό Σχέδιο, το αρχιτεκτονικότερο σχέδιο, που έχει εκπονηθεί από μία Υπερδιάνοια, τον Μέγα Αρχιτέκτονα του Σύμπαντος (*3), απόλυτα τέλειο στο σύνολό του, έστω κι αν κάποια μέρη του αμφισβητούνται, ως προς την τελειότητα, από μερικούς επιστήμονες ή φιλοσόφους. Από την απαρχή του Κόσμου, τόσο ο υλικός κόσμος, όσο και ο πνευματικός προέκυψαν, περιέχονται και διατηρούνται σύμφωνα με το “απ’ αιώνων σχέδιο”, που αποτελεί, με σημερινή ορολογία, έναν αυτοματοποιημένο μηχανισμό ελέγχου του Σύμπαντος, ώστε όλα μέσα σ’ αυτό να συγκρατούνται, να διατηρούνται και να ενεργούν μέσα σε προδιαγεγραμμένα όρια. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ο θερμοστάτης, που αυτόματα διακυβερνά τις εκδηλώσεις και τις ενέργειες του Σύμπαντος. Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι υπάρχει ένας αιώνιος νόμος, που είναι η μόνη αμετάβλητη αρετή του Θεού, απ’ όπου τα πάντα απέρρευσαν. Είναι ο Θείος αιώνιος Νόμος. Πρέσβευε, λοιπόν, ότι κάποιος θείος όρκος είχε αναληφθεί από το Θεό για διατήρηση της δημιουργίας στην προκαθορισμένη κατάστασή της, και γι’ αυτό ονομαζόταν “φύλακας της αιωνιότητας”, ήταν δε έμφυτος και ουσιαστικός για όλα τα δημιουργήματα. Όταν ο Ιεροκλής αναφέρεται σ’ αυτόν, προτρέπει: « Τίμα τον όρκο καθ’ όλους τους θρησκευτικούς τύπους ».

Οι πρόγονοί μας πίστευαν ότι ο όρκος ήταν εκείνο το στοιχείο, που διατηρούσε τα πάντα στην ίδια κατάσταση, στερεά και σταθερή, διατηρώντας έτσι την τάξη, που καθιερώθηκε από το Νόμο, ώστε να υπάρχει μια διάθεση για αμεταβλητότητα των δημιουργημένων όντων, που τα συγκρατούσε και τα εξασφάλιζε. Η τήρηση του Όρκου σήμαινε ένωση με το Θεό, τον Πατέρα και Δημιουργό, ενώ παράβαση του Όρκου την ασεβή παρέκκλιση από τη Θεία τάξη, της οποίας θεματοφύλακας ήταν ο Θείος Νόμος, γιατί ο Θείος Όρκος είναι συνέπεια του Νόμου. Ο Θείος Νόμος διαχέεται σ’ όλο το Σύμπαν κι είναι νόμος τέλειας ισότητας και θείας δικαιοσύνης. Όσοι τον κατανοούν μπορούν να τελειοποιήσουν τον εαυτό τους και να πετύχουν την πολυπόθητη θέωση. Ίσως το μόνο πραγματικό αμάρτημα να είναι η άγνοια ή η παραμέληση αυτού του νόμου. Με το Θείο Νόμο όλο το Σύμπαν ακεραιοποιείται και βρίσκεται σε αρμονία και συμφωνία. Αποτελεί την αναγκαία πρόβλεψη της Θείας Πρόνοιας για τη ζωογόνηση, τη συγκράτηση, τη διευθέτηση κι εξέλιξη του Σύμπαντος.

Αποκορύφωμα του Θείου Νόμου είναι ο νόμος της Θείας Αρμονίας, που ενώνει σε αρμονικά σύνολα (*4) τις φαινομενικές αντιθέσεις, τις ασυμφωνίες, τις ανομοιότητες, τις δέσμες των αντιθέτων (*5), που, όμως, είναι οι άκρες των ενοτήτων. Κατά τον Πυθαγόρα, σε ένα Σύμπαν, που αποτελείται από αντιθέσεις, από καταστάσεις που αντιμάχονται, από μεταβολές των μορφών και των ουσιών, υπάρχει ένας νόμος, που με την ισχύ του επιφέρει τάξη και ισορροπία. Έτσι η Θεία Αρμονία συγκρατεί όλα τα πράγματα μαζί σ’ έναν κόσμο κάλλους και τάξης και τα επί μέρους τα συνάπτει σε μια απέραντη ενότητα, « καθ’ αρμονίαν συνεστάναι τα όλα ». Επομένως το ένα και τα πολλά δεν είναι παρά μόνον ολότητα και αδιαχώριστη ενότητα, αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο. Η πυθαγόρεια θέση ήταν: « Η φύση του Κόσμου είναι αρμονική σύνθεση περιορισμένων κι απείρων όντων, που πολλές φορές είναι ανόμοια και αντίθετα, όμως όλα αυτά αποτελούν την ολότητα του Σύμπαντος ».

Ο Ιάμβλιχος αναφέρει: « Γένοιτο σ’ αν τι και το τοιούτον εν τη του παντός αρμονία και κράσει, ως τα αυτά τω μεν όλω και παντί σωτήρια είναι δια την τελειότητα των τε ενόντων και οίς ένεστι, τοις δε μέρεσι βλαβερά δια την μεριστήν ασυμμετρίαν ». [ Μετάφρ.: Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί στην αρμονία και την σύνθεση του σύμπαντος, ώστε τα ίδια στο σύνολο και στο σύμπαν να είναι σωτήρια λόγω της τελειότητας των περιεχομένων και των περιεχόντων, ενώ στα μέρη να είναι βλαβερά, λόγω της μεμερισμένης ασυμμετρίας ].

Η λέξη αρμονία (*6) δεν σημαίνει συμφωνία, αλλά προσαρμογή κάποιων μερών σε κάτι πιο σύνθετο. Είναι αποτέλεσμα αντιθέσεων και συνταίριασμα διχονοιών, που έχουν ανάγκη την αρμονία. Προφανώς τα όμοια δεν την έχουν ανάγκη. Επομένως η αρμονία εκδηλώνεται σαν τάξη, ισορροπία, πρόνοια, τελειότητα κι ευημερία, που αποτελούν τους θεμέλιους λίθους του Σύμπαντος.

Για το πυθαγόρειο σύστημα, η αρμονία είναι το ιδανικό της αγαθότητας, της αλήθειας και του κάλλους, τα οποία είναι, ουσιαστικά, ο κόσμος της πραγματικότητας. Εκφράζεται σε ολόκληρο το Σύμπαν με αρμονικούς λόγους και αριθμούς (*7). Προσπαθώντας να εκφράζει τα πάντα με αριθμούς ο Πυθαγόρας, με βάση την άποψη: « παν το πραγματικόν ουδέν άλλο είναι ή αριθμός », κι όπως μας μεταφέρουν οι μαθητές του « πάντα δε τα πράγματα απεικάζων τοις αριθμοίς », είχε αποκρυσταλλώσει την πίστη ότι το Σύμπαν είναι αρμονία αριθμών.

Μαζί με τους δύο νόμους, που μνημονεύσαμε, συγκαταλέγεται και ο Νόμος της Αιτιότητος, σύμφωνα με τον οποίο στον Κόσμο τίποτα δεν υπάρχει χωρίς αιτία. Κάθε πράγμα παράγεται από μία αιτία και κάθε αιτία έχει ένα αποτέλεσμα. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να χρησιμεύσει σαν αιτία παραγωγής άλλου αποτελέσματος. Επομένως, κατά τον Πυθαγόρα, η φύση των πραγμάτων είναι τέτοια, ώστε κάθε σκέψη, λόγος ή πράξη, οσοδήποτε μικρή, από τη φύση της να θέτει σε λειτουργία τις συνέπειες, οι οποίες πρέπει να αναχθούν και πάλι σε ισορροπία, σε τρόπο ώστε κανείς άνθρωπος να αποφύγει τις συνέπειες των πράξεών του. Κι αυτό είναι εξόχως σημαντικό, γιατί ο καθένας μας με τις σκέψεις του, τα λόγια του ή τις ενέργειές του, με τη δράση ή την αδράνειά του, κατά ένα βαθμό επιδρά στο Σύμπαν, του οποίου μπορεί να μεταβάλλει τη ροή και να επηρεάσει τα δημιουργήματά του. Έτσι υπάρχει ατομική ευθύνη, την οποία κανείς δε μπορεί ν’ αποφύγει. Ο νόμος αυτός συνοδεύεται από το Νόμο της Αμοιβής, που αλλιώς λέγεται και Αρμονία και Θεού Συμβόλαιο. Με αυτό το νόμο ο Θεός επιβάλλει τη φυσική δικαιοσύνη για την τήρηση της ισορροπίας στη Δημιουργία Του, με βάση την οποία το κακό τιμωρείται και το αγαθό ανταμείβεται.

Ο Φιλόλαος μας λέει ότι η φύση κι όλος ο κόσμος, με όσα περιέχει, σχηματίστηκαν από την “αρμονία των απείρων και των περαινόντων”. Σ’ αυτή την αρμονία « ηγεμών και άρχων απάντων Θεός, είς αεί εών, μόνιμος, ακίνητος αυτός εαυτώ όμοιος ». Έτσι προϋπήρχε ο Θεός- Δημιουργός, που έπλασε τον κόσμο από ύλη, ώστε να είναι τέλειος, έμψυχος και νοερός. Απαρχή της δημιουργίας ήταν η θεία μονάδα, η “Θεομήτωρ Μονάς”, που αποτελεί το κέντρο του Σύμπαντος και η κεντρική δύναμη, που το διέπει.

Αριθμός της αρμονίας ήταν το 8 ( οκτώ ), πράγμα που επιβεβαιώνει κι ο Ερατοσθένης:

« Οκτώ δη τάδε συν αρμονίησιν αρήρει

οκτώ δ’ εν σφαίρησι κυλίνδετο κύκλω ιόντα

……………………………ενάτην περί γαίαν ».

Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει τον πρώτο κύβο στην οκτάδα: 8= 23 = 2x2x2, και ο Ιάμβλιχος τον αποκαλεί « αρτιάκις άρτιον ». Επειδή τον χρησιμοποιούσαν στη μουσική ( οκτάβα ) τον ονόμαζαν “παναρμόνιο” και η οκτάδα ( ογδοάδα ) ονομαζόταν και “Καδμεία” από το όνομα του Κάδμου, του συζύγου της Αρμονίας. Επίσης ονομαζόταν και “μητέρα”, συνδέοντάς την με τη Ρέα, τη μητέρα των θεών και τη γη, γιατί ήταν ο πρώτος κύβος, και ο κύβος παρίστανε τη γη. Ο Πρόκλος αποκαλεί την ογδοάδα: « αιτίαν της επί παν προόδου και δια πάντων των πραγμάτων, διότι ενώ η Εννεάς έχει συγγένειαν προς την Μονάδα, επειδή είναι το νέον Έν ( Εν- νεάς ), η Ογδοάς συγγενεύει προς την Δυάδα, διότι είναι ο κύβος της ». Το 8 σχηματίζεται από τα δύο φίδια, που συμπλέκονται, πάνω στο κηρύκειο του Ερμή, συμβολίζοντας την αιώνια κίνηση των κύκλων και την κανονική αναπνοή του Κόσμου.

Το σχήμα του « 8 » συνδέει αρμονικά τις δύο φύσεις του ανθρώπου, την ουράνια και τη γήινη. Εκφράζει ότι ο γήινος κόσμος δεν είναι αποκομμένος από τον ουράνιο κόσμο, αλλά υπάρχει σύνδεσμος. Αν το κάτω μέρος στον άνθρωπο είναι το σώμα του και το πάνω το πνεύμα του, τότε ο σύνδεσμός τους είναι η ψυχή. Όταν παίρνουμε το μολύβι για να γράψουμε το 8, η κίνησή του μας φανερώνει την συνεχή κίνηση της ψυχής μεταξύ γης και ουρανού κατά τη διάρκεια των ενσαρκώσεών της. Μετά από συνεχείς ενσαρκώσεις θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε το Χριστικό στοιχείο, να αποκτήσουμε Χριστική Συνείδηση! Γι’ αυτό κι ο αριθμός που αποδίδεται στο Χριστό είναι το 888.

Κατά τον Πλάτωνα ο Κόσμος πλάστηκε από τον Δημιουργό, που « υπήρχε πάντα χωρίς να γεννηθεί ποτέ ή δημιουργήθηκε κάποτε ξεκινώντας από κάποια αρχή ». Όλα δημιουργήθηκαν τέλεια, γιατί « πάντα ότι μάλιστα εβουλήθη γενέσθαι παραπλήσια εαυτώ ». Έτσι « βουληθείς γαρ ο θεός αγαθά μεν πάντα, φλαύρον δε μηδέν είναι κατά δύναμιν, ούτω δη παν όσον ήν ορατόν παραλαβών ουχ ησυχίαν άγον αλλά κινούμενον πλημμελώς και ατάκτως, εις τάξιν αυτό ήγαγεν εκ της αταξίας, ηγησάμενος εκείνο τούτου πάντως άμεινον » [ μετάφρ.: ο θεός, θέλοντας να κάνει όλα τα πράγματα όσο το δυνατόν πιο καλά και χωρίς ασχήμιες, πήρε όλη την ορατή ύλη που ποτέ δεν ησύχαζε, αλλά βρισκόταν σε άτακτη και ακανόνιστη κίνηση, και την έβαλε από την αταξία σε τάξη, πιστεύοντας ότι αυτή σε κάθε περίπτωση είναι η καλύτερη ]. ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 30 a ).

Προίκισε τα όντα με νου και ψυχή γιατί: « λογισάμενος ουν ηύρισκεν εκ των κατά φύσιν ορατών ουδέν ανόητον του νούν έχοντος όλον όλου κάλλιον έσεσθαί ποτε έργον, νουν δ’ αύ χωρίς ψυχής αδύνατον παραγενέσθαι τω. Δια δή τον λογισμόν τόνδε νούν μέν εν ψυχή, ψυχήν δ’ εν σώματι συνιστάς το πάν συνετεκταίνετο, όπως ότι κάλλιστον είη κατά φύσιν έριστόν τε έργον απειργασμένος. Ούτως δη κατά λόγον τον εικότα δεί λάγειν τόνδε τον κόσμον ζώον έμψυχον έννουν τε τη αληθεία διά την του θεού γενέσθαι πρόνοιαν » [ Μετάφρ.: Αφού λοιπόν σκέφτηκε καλά, κατάλαβε πως οτιδήποτε ορατό από τη φύση και χωρίς λογικό δεν θα είναι ποτέ ωραιότερο από κάποιο άλλο σύνολο με νου, αλλά και πως δεν είναι δυνατό να υπάρξει σε κάτι νους χωρίς ψυχή. Με αυτή τη σκέψη έβαλε το λογικό στην ψυχή, και βάζοντας την ψυχή στο σώμα δημιουργούσε το σύμπαν, ώστε το έργο του να είναι από τη φύση του το καλύτερο και το ωραιότερο. Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτό τον πιθανό συλλογισμό πρέπει να δεχτούμε ότι ο κόσμος αυτός δημιουργήθηκε ζωντανός, με ψυχή και με λογικό χάρη στην πρόνοια του θεού ]. ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 30 b ).

Για να φτιάξει το σώμα του σύμπαντος ο Θεός χρησιμοποίησε φωτιά και νερό. Αυτή η εργασία έγινε με αποτελεσματικότερο τρόπο από τη φυσική σχέση των αναλογιών. Για να γίνει ακόμα πιο στέρεος χρησιμοποίησε και τα άλλα δύο στοιχεία, τον αέρα και το νερό (*8). Στο ίδιο πλατωνικό έργο διαβάζουμε:

« ούτω δη πυρός τε και γής ύδωρ αέρα τε ο θεός εν μέσω θείς, και προς άλληλα καθ’ όσον ήν δυνατόν ανά τον αυτόν λόγον απεργασάμενος, ότιπερ πύρ προς αέρα, ύδωρ προς γήν, συνέδησεν και συνεστήσατο ουρανόν ορατόν και απτόν. Και διά ταύτα εκ τε δή τούτων τοιούτων και τον αριθμόν τεττάρων το του κόσμου σώμα εγεννήθη δι’ αναλογίας ομολογήσαν, φιλίαν τε έσχεν εκ τούτων, ώστε εις ταυτόν αυτώ συνελθόν άλυτον υπό του άλλου πλήν υπό του συνδήσαντος γενέσθαι ». [ Μετάφρ.: Για το λόγο αυτό ο θεός ανάμεσα στη φωτιά και το χώμα έβαλε το νερό και τον αέρα με την ίδια αναλογία, δηλ. ο αέρας να αναλογεί με το νερό όσο η φωτιά με τον αέρα και το νερό με το χώμα όσο ο αέρας με το νερό, φτιάγνοντας έναν κόσμο ορατό και απτό. Με αρμονική λοιπόν αναλογία αυτών των τεσσάρων στοιχείων, που είναι τέτοιου είδους, δημιουργήθηκε το σώμα του κόσμου. Ώστε, αφού φτιάχτηκε ενιαίο και ίδιο με τον εαυτό του, έγινε αδιάσπαστο από τον οποιοδήποτε εκτός από τον δημιουργό του ] ( Πλάτωνος Τίμαιος, 32 b-c )

Ο Θεός έδωσε γεωμετρικά σχήματα στα δημιουργήματά Του, οπότε δικαιολογημένα ο Πυθαγόρας τον αποκαλούσε “Μέγα Γεωμέτρη του Σύμπαντος” (*9). Ο Πλάτωνας μας λέει: « ούτω δη τότε πεφυκότα ταύτα πρώτον διεσχηματίσατο είδεσί τε και αριθμοίς » [ μετάφρ.: αυτή ήταν λοιπόν η κατάστασή τους, όταν ο θεός άρχισε να τους δίνει σχήμα χρησιμοποιώντας ιδέες και αριθμούς ]. Και συνεχίζει: « Ώσπερ γαρ ουν και κατ’ αρχάς ελέχθη…όσας τε και όπη δυνατόν ήν ανάλογα και σύμμετρα είναι…». Επειδή το κείμενο, που πρέπει να παραθέσουμε είναι μεγάλο, θα δώσουμε απ’ ευθείας την μετάφραση: [ Όπως αναφέραμε στην αρχή, ο θεός έβαλε συμμετρία στα πράγματα που ήταν ακατάστατα, τόσο μέσα στο καθένα όσο και ανάμεσά τους, έτσι ώστε να γίνουν κατά το δυνατόν ανάλογα και αρμονικά. Τότε κανένα από τα πράγματα δεν μετείχε, εκτός από σύμπτωση, σε αναλογίες και αρμονίες, ούτε και άξιζε να τους δώσουμε τις ονομασίες που έχουν σήμερα, δηλ. φωτιά, νερό ή οποιοδήποτε από τ’ άλλα. Τα έβαλε λοιπόν κατ’ αρχάς σε τάξη και μετά δημιούργησε το σύμπαν που ξέρουμε σαν μοναδικό ζωντανό πλάσμα που περιέχει μέσα του όλα τα θνητά και τ’ αθάνατα όντα. Δημιούργησε μόνος του όλα τα θεία όντα, ενώ ανέθεσε στα πλάσματά του τη δημιουργία των θνητών. Κι εκείνα, μιμούμενα τον πατέρα τους, πήραν απ’ αυτόν την αρχή της αθάνατης ψυχής και γύρω της σκάλισαν θνητό σώμα για να το χρησιμοποιεί σαν όχημα. Έβαλαν όμως μέσα στο σώμα κι άλλο είδος ψυχής, το θνητό, που έχει φοβερά και ασυγκράτητα πάθη: Κατ’ αρχάς τις απολαύσεις, που είναι το δέλεαρ του κακού. Ύστερα τις λύπες, που διώχνουν τα αγαθά, την απερισκεψία και το φόβο, που είναι άφρονες σύμβουλοι, το θυμό, που δύσκολα υποχωρεί, την ελπίδα, που παρασύρεται εύκολα. Με όλα αυτά, αφού τ’ ανακάτεψαν με το παράλογο αίσθημα και τον έρωτα που τολμά τα πάντα, αναγκαστικά έφτιαξαν το θνητό γένος. Επειδή όμως φοβούνταν μήπως μολύνουν το θείο στοιχείο, εκτός βέβαια από την περίπτωση απόλυτης ανάγκης, τοποθέτησαν το θνητό χωριστά σε άλλο μέρος του σώματος, βάζοντας τον λαιμό σαν όριο και ισθμό ανάμεσα στο κεφάλι και στο στήθος, ώστε αυτά τα δύο στοιχεία να παραμένουν πάντα χωριστά. Μέσα στο στήθος και τον θώρακα, όπως ονομάζεται, έβαλαν το θνητό μέρος της ψυχής…]

Η κατακλείδα της πλατωνικής κοσμοθεωρίας ήταν: « Θνητά γαρ και αθάνατα ζώα λαβών και συμπληρωθείς όδε ο κόσμος ούτω, ζώον ορατόν τα ορατά περιέχον, εικών του νοητού θεός αισθητός, μέγιστος και άριστος κάλλιστός τε και τελειώτατος γέγονεν είς ουρανός όδε μονογενής ών ». [ Μετάφρ.: Τούτος ο κόσμος φτιάχτηκε μ’ αυτό τον τρόπο, κλείνοντας μέσα του ζωντανά πλάσματα, θνητά και αθάνατα, κι αφού ολοκληρώθηκε, έγινε ορατός ζωντανός οργανισμός που περιέχει τα ορατά, αισθητός θεός, εικόνα του νοητού θεού, μέγιστος, άριστος, ωραιότατος και τελειότατος, αυτός ο ένας και μοναδικός ουρανός ]. ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 92 c ).

To σχήμα, που ταιριάζει στην αρμονική διευθέτηση των σωμάτων του Σύμπαντος είναι το σφαιρικό, γιατί η σφαιρική μορφή είναι η πιο κατάλληλη, εφ’ όσον η σφαίρα έχει το μεγαλύτερο όγκο από όλα τα σχήματα με την ίδια περίμετρο ( ή παρουσιάζει τη μικρότερη επιφάνεια απ’ όλα τα σχήματα με τον ίδιο όγκο ) και έτσι αποτελεί το πρέπον γεωμετρικό σχήμα για σώμα που περιέχει το παν. Η αρμονία σχετίζεται με την ψυχή. « Επεί δε κατά νούν τω συνιστάντι πάσα η της ψυχής σύστασις εγεγένητο, μετά τούτο παν το σωματοειδές εντός αυτής ετεκταίνετο και μέσον μέση συναγαγών προσήρμοττεν. Η δ’ εκ του μέσου προς τον έσχατον ουρανόν πάντη διαπλακείσα κύκλω τε αυτόν έξωθεν περικαλύψασα, αυτή εν αυτή στρεφομένη, θείαν αρχήν ήρξατο απαύστου και έμφρονος βίου προς τον σύμπαντα χρόνον. Και το μεν δη σώμα ορατόν ουρανού γέγονεν, αυτή δε αόρατος μεν, λογισμού δε μετέχουσα και αρμονίας ψυχή, των νοητών αεί τε όντων υπό του αρίστου αρίστη γενομένη των γεννηθέντων » [ Μετάφρ.: όταν ολοκληρώθηκε η σύνθεση της ψυχής με τη θέληση του δημιουργού, τότε εκείνος δημιούργησε και το σώμα. Έπειτα τα σύνδεσε και τα εναρμόνισε κέντρο με κέντρο. Η ψυχή, ξεκινώντας από το μέσον, απλώθηκε μέχρι τα τελευταία άκρα του ουρανού, τον κάλυψε κυκλικά απ’ έξω κι άρχισε να γυρίζει γύρω από τον εαυτό της, σε μια αιώνια και σώφρονα ζωή. Το σώμα του ουρανού είναι ορατό, ενώ της ψυχής αόρατο. Εκείνη όμως μετέχει στη λογική και στην αρμονία, ως ψυχή των νοητών και των αιώνιων όντων, και είναι η ανώτερη απ’ όλα τα όντα που έχουν γεννηθεί, αφού δημιουργήθηκε από το άριστο ]. ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 36e, 37a ).

Σε άλλο του έργο, τον Φαίδωνα, αναφέρει πως άριστα θα μπορούσε να παρομοιάσει κανείς την ψυχή με αρμονία, αφού, κατά μιαν κρατούσα φιλοσοφική αντίληψη, το σώμα μας είναι τεταμένο εσωτερικά και συνέχεται από το θερμό και το ψυχρό, το ξηρό και το υγρό κ.λ.π., αυτών δε των αντιθέσεων συγκερασμός και αρμονία είναι ό,τι ονομάζουμε ψυχή. (*10)

Ο Αριστοτέλης αντιπαραβάλλει την αρμονία και τη ψυχή: « Αρμονίαν γαρ τινά αυτήν λέγουσι. Και γαρ την αρμονίαν κράσιν και σύνθεσιν εναντίων είναι, και το σώμα συγκείσθαι εξ εναντίων. Καίτοι γε η μεν αρμονία λόγος τις εστι των μιχθέντων ή σύνθεσις , την δε ψυχήν ουδέτερον οίό τ’ είναι τούτων. Έτι δε το κινείν ουκ έστιν αρμονίας, ψυχή δε πάντες απονέμουσι τούτο μάλισθ’ ως ειπείν. Αρμόζει δε μάλλον καυ’ υγείας λέγειν αρμονίαν, και όλως των σωματικών αρετών, ή κατά ψυχής ». [ Μετάφρ.: Λέγουν, αλήθεια, πως η ψυχή είναι κάποια αρμονία, γιατί η αρμονία είναι κράση και σύνθεση εναντίων, και το σώμα αποτελείται από ενάντια. Και όμως η αρμονία είναι κάποια αναλογία πραγμάτων που αποτέλεσαν μίγμα, ή κάποια σύνθεσή των, ενώ η ψυχή ούτε το ένα ούτε το άλλο είναι. Έπειτα η ικανότητα να θέτει σε κίνηση δεν ανήκει στην αρμονία, ενώ τούτη την ικανότητα κυρίως όλοι σχεδόν απονέμουν στην ψυχή. Ταιριάζει περισσότερο να χρησιμοποιεί κανείς την αρμονία για την υγεία, και γενικά για τις σωματικές αρετές, παρά για την ψυχή ]. ( Αριστοτέλης “Περί Ψυχής”, βιβλίο 1ο, 407b,30- 408a,3, κεφ. 4 ).

Συνεχίζοντας αναρωτιέται πώς μπορούμε να πούμε αρμονία τα πάθη και τις καταστάσεις γενικά της ψυχής. Κι αφού κάθε μέρος του σώματος γίνεται από διαφορετική ανάμιξη στοιχείων, και αφού η αναλογία του μίγματος είναι αρμονία και ψυχή, τότε θα έχουμε πολλές ψυχές σ’ ολόκληρο το σώμα. Γι αυτό πρέπει να σκεφτούμε, η αναλογία είναι ψυχή, ή όντας κάτι άλλο η ψυχή βρίσκεται μέσα στο σώμα; Κι αφού κάνει διάφορους συλλογισμούς καταλήγει ότι η ψυχή « έσται άρα ποσόν και ποιόν και ουσία ».

Η αρμονία επιτυγχάνεται μέσα από αντιθέσεις, μέσα από διαμάχη (*11). Έτσι δικαιολογείται κι ο λόγος του Χριστού: « δοκείτε ότι ειρήνην παρεγενόμην εν τη γή; Ουχί, λέγω υμίν, αλλ’ ή διαμερισμόν » ( Λουκά, ιβ’ 51 ). Η μακαριότητα, η νιρβάνα των ανατολικών λαών, δεν προάγει τη ψυχή. Αντίθετα, η διαμάχη κι ο αγώνας επιταχύνουν την προσπάθειά της για να φτάσει στους ουρανούς. Για το λόγο αυτό μας τονίζει: « οίδα σου τα έργα, ότι ούτε ψυχρός εί ούτε ζεστός. Όφελον ψυχρός ής ή ζεστός. Ούτως ότι χλιαρός εί, και ούτε ζεστός ούτε ψυχρός, μέλλω σε εμέσαι εκ του στόματός μου. » ( Αποκάλυψις Ιωάννου, γ’ 15-16 ).

Σ’ ένα άλλο σημείο λέει ο Χριστός: « Μη νομίσητε ότι ήλθον βαλείν ειρήνην επί την γήν. Ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην, αλλά μάχαιραν » ( Ματθ., ι’ 34 ). Ένας από μεγάλους Διδασκάλους της ανθρωπότητας, ο Διδάσκαλος Μορύα, σχολιάζει αυτό το απόσπασμα: « όταν ο Κύριος είπε ότι έφερε στη Γη όχι την ειρήνη αλλά το ξίφος ( μάχαιραν ), κανείς δεν κατανόησε τη μεγάλη του αλήθεια. Η εξάγνιση του πνεύματος με πυρ είναι αυτό το ξίφος! Είναι δυνατόν αυτή η κάθαρση να επιτευχθεί, χωρίς ένα εντυπωσιακό χτύπημα; Είναι δυνατόν να εξαγνιστεί ο αγωνιζόμενος, χωρίς να καταστραφεί η σκουριά; Είναι δυνατόν να εκδηλωθεί η επίτευξη, χωρίς το μόχθο του πνεύματος; Μόνο το ξίφος που χτυπάει τον εγωισμό, μπορεί να ενώσει το πνεύμα με τον ανώτερο κόσμο. Αυτός που παραμένει σε μια απατηλή ηρεμία, αληθινά οικοδομεί την αυτοκαταστροφή. Έτσι ο λόγος του Κυρίου για το ξίφος δίνει το σύμβολο του εξαγνισμού ».(70). Επομένως ο Κύριος δε συμπαθεί τους χλιαρούς!

Η Αλ. Μπέϊλη αναφέρει: « Η αρμονία διαμέσου διαμάχης και η δύναμη να φτάνουμε στη γνώση διαμέσου διακριτής εκλογής, αυτές είναι οι δύο ακτίνες ή μείζονες επιδράσεις, που διαπερνούν πέρα ως πέρα την ανθρωπότητα σαν σύνολο και την εξωθούν προς το θείο της πεπρωμένο. Είναι οι προδιαθέτοντες παράγοντες, πάνω στους οποίους ο άνθρωπος μπορεί να υπολογίζει και να στηρίζεται αλάθητα. Αποτελούν την εγγύηση της επίτευξης, αλλά και της αναταραχής και της προσωρινής δυαδικότητας. Η αρμονία, που εκφράζεται στο κάλλος και στη δημιουργική δύναμη, κερδίζεται διαμέσου μάχης, διαμέσου πιέσεων και εντάσεων. Η γνώση, που συν τω χρόνω εκφράζεται διαμέσου σοφίας, επιτυγχάνεται μόνο διαμέσου της αγωνίας των διαδοχικά παρουσιαζόμενων ευκαιριών εκλογής ». (71)

Να θυμόμαστε ότι ο Λόγος προωθεί τη ζωή και την ανανεώνει, όπως ο ήλιος προωθεί το χρόνο, διαπλέκοντας το καλό με το κακό, τη ζωή με το θάνατο, τη δράση με την αδράνεια, επενεργώντας πάντοτε με τις τρεις όψεις του, τη δημιουργική, τη συντηρητική και την καταστροφική. Έτσι η ζωή ανανεώνεται και τα πάντα εξελίσσονται, με τρόπο όμοιο όπως ο ήλιος προβάλλει καθημερινά από την ανατολή ανανεωμένος, σύμφωνα και με τη ρήση του Ηράκλειτου: « Ήλιος νέος εφ’ ημέρη ».

Η ύλη έχει την τάση να μετέχει στην αρμονία. Ο μεγάλος μυστικιστής Διονύσιος μας γράφει: « Αλλ’ ουδέ το πολυθρύλητον, εν ύλη το κακόν, ως φασί, καθ’ ό ύλη. Και γάρ και αυτή του κόσμου και κάλλους και είδους έχει μετουσίαν ». [ Μετάφρ.: Μα ούτε και το πολυθρύλητο, στην ύλη μέσα, όπως λένε, είναι το κακό, επειδή είναι ύλη. Γιατί και η ύλη μετέχει στην αρμονία, στην ομορφιά και τη μορφή ]. ( Διoνυσίου Αρεοπαγίτου “Περί Θείων Ονομάτων”, XXVIII )

Η διαπλοκή των αντιθέτων παριστάνεται στη ράβδο του Ερμή, το κηρύκειο, που είναι το σύμβολο της εξισορρόπησης των αντιθέτων και της επίτευξης αναλογίας, όπως υπάρχει αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και μεταξύ γεννήσεων και θανάτων. Έτσι πάνω στη ράβδο υπάρχουν τα διαπλεκόμενα φίδια, που συστρέφονται ομοαξονικά και στο τέλος έχουν αντιμέτωπες τις κεφαλές τους. Ο ίδιος συμβολισμός υπάρχει και στην ποιμαντική ράβδο των επισκόπων της ορθόδοξης εκκλησίας. Στο κηρύκειο του Ερμή (*12) το ένα από τα συμπλεκόμενα φίδια, το αριστερό, παριστάνεται μαύρο και είναι το οb συμβολίζοντας τον παθητικό μαγνητισμό, ενώ το δεξιό είναι λευκό, συμβολίζει τον ενεργητικό ηλεκτρισμό και είναι το οd. Ο μαγνητισμός αποτελεί το alter ego του ηλεκτρισμού.

Στον εσωτερισμό πιστεύουν ότι οι δονήσεις, που διαχέονται από την πηγή του Πνεύματος είναι ηλεκτρικής φύσης. Ο μαγνητισμός προκύπτει από την επίδραση των ηλεκτρικών δονήσεων του Πνεύματος στην ύλη. Ένας Διδάσκαλος της Ροδοσταυρικής παράδοσης, ο Νοντίν, είπε χαρακτηριστικά: « Ο ηλεκτρισμός είναι το πάθος του διαστήματος, ενώ ο μαγνητισμός το πάθος της ύλης ».

Έχει λεχθεί από τους μύστες- δασκάλους της ανθρωπότητας ότι στο ανθρώπινο βασίλειο ενεργούν επτά ρεύματα θείας ενέργειας, επτά ακτίνες, από τις οποίες δύο έχουν την μεγαλύτερη ένταση:

1) Η τέταρτη ακτίνα της Αρμονίας, του κάλλους και της ενότητας. Αυτές οι ιδιότητες επιτυγχάνονται μέσα από διαμάχη.

2) Η Πέμπτη ακτίνα της Συγκεκριμένης Γνώσης, που εκφράζει τη δύναμη να γνωρίζουμε.

Έτσι βασικοί μας στόχοι είναι να πετύχουμε εσωτερική κι εξωτερική αρμονία και να κατακτήσουμε τη γνώση του εαυτού μας, του Κόσμου και του Θεού.

Στην τέταρτη ακτίνα προΐσταται μια μεγάλη πνευματική οντότητα, ο “Κύριος της Αρμονίας, του Κάλλους και της Τέχνης”, που έχει σαν βασικό του έργο να δημιουργηθεί το Κάλλος μέσα από την αλληλεπίδραση ζωής και μορφής, με βάση το σχέδιο που υπάρχει στη διάνοια του ηλιακού Λόγου, δηλ. του Θεού του ηλιακού μας συστήματος. Διαμέσου ιδεωδών- αρχετύπων, που είναι η γενεσιουργός αιτία, δημιουργεί τους κατάλληλους συνδυασμούς ήχων, χρωμάτων, μουσικών τόνων και λέξεων. Η δράση αυτού του Κυρίου είναι περιορισμένη στην εποχή μας, και σ’ αυτό οφείλεται η δυσαρμονία που επικρατεί. Μας έχει λεχθεί πως θα αναλάβει ενεργό δράση μετά από εξακόσια χρόνια, οπότε μετά από τις αναστατώσεις της σημερινής εποχής, θα επικρατήσει η αρμονία και το κάλλος θα εγκαθιδρυθεί στον πλανήτη μας. Τότε πιθανόν να επαληθευθούν κι όσα έγραψε ο Paul Amadeus Dienach στο έργο του “Η κοιλάδα των Ρόδων”, όπου οι άνθρωποι ζουν μια ιδανική ζωή στον πλανήτη μας, ανάλογη μ’ αυτήν που ο Πλάτωνας οραματίζεται στην “Πολιτεία” του.

Σ’ ένα αρχαίο σχόλιο της εσωτερικής γνώσης διαβάζουμε: « Ο Κύριος της Αρμονίας, ο οποίος κάθεται στα ύψη, ξεχύνει όλη τη ζωή και τη δύναμή Του σ’ ολόκληρη την περιοχή της διαμάχης. Βλέπει το τέλος από την αρχή, μα δεν αποσύρει το χέρι Του μ’ όλο που ο πόνος κι η αγωνία είναι βαθιά και ολοκληρωτικά. Το τέρμα πρέπει να είναι η ειρήνη. Πρέπει να επιτευχθεί το κάλλος. Δε μπορεί λοιπόν να αναχαιτίσει τη ζωή και να σταματήσει το κύλημά της ».

Το od είναι ανεστραμμένος ο φθόγγος do, ο οποίος εκπέμπεται από τον πλανήτη Άρη, που εκπροσωπεί τη διένεξη, τη διαμάχη, την ορμή, τη μία από τις δύο συνιστώσες της αρμονίας. Η εμπλοκή σε διαμάχες, όμως, σηματοδοτούν τις δυσκολίες, που θα βρούμε στη ζωή. Αλλά αυτές αφυπνίζουν το πνεύμα και μας διαπαιδαγωγούν. Μας κεντρίζουν να επιταχύνουμε την επιστροφή μας στον “Οίκο του Πατρός”. Κι ο δρόμος της επιστροφής απαιτεί δύναμη θέλησης, να ματώσουν τα πόδια, τα χέρια και το στήθος, να ματώσει η καρδιά από τις θλίψεις και η ψυχή από την εγκατάληψη. Όταν με απελπισία κραυγάσει: « ηλί, ηλί, λιμά σαβαχθανί; », δηλ. « Θεέ μου, Θεέ μου, ινατί με εγκατάλιπες; », τότε είναι κοντά η ανάστασή της!

Ο Κάδμος πετυχαίνει την εσωτερική πληρότητα, στοιχείο απαραίτητο για να ατενίσει στον Ουρανό, όταν παντρεύεται την Αρμονία, δηλ. κατορθώνει να εναρμονίσει τα ενάντια μέσα του. Ο κατώτερος εαυτός να εναρμονιστεί με τον Ανώτερο Εαυτό, κι απ’ αυτόν να παίρνει εντολές.

Κατά τη μυθολογική παράδοση στο γάμο αυτό τραγούδησαν και χόρεψαν οι Μούσες. Ο Ιάμβλιχος μας μεταφέρει πως ο Πυθαγόρας συμβούλευε τους Κροτωνιάτες να ιδρύσουν ιερά σ’ αυτές τις θεές συνδέοντας τις Μούσες με την αρμονία: « …και τον αυτόν χορόν είναι των Μουσών, έτι δε συμφωνίαν, αρμονίαν , ρυθμόν, άπαντα περιειληφέναι τα παρασκευάζοντα την ομόνοιαν. επεδείκνυε δε αυτών την δύναμιν ου περί τα κάλλιστα θεωρήματα μόνον ανήκειν, αλλά και περί την συμφωνίαν και αρμονίαν των όντων.» [ Μετάφρ.: …και ο χορός των Μουσών αποτελεί πάντοτε ένα και το αυτό σύνολο, ενώ επιπλέον έχει συμφωνία, αρμονία και ρυθμό, ενσωματώνουν δηλαδή όσα συνιστούν την ομόνοια. Υποδείκνυε μάλιστα σε αυτούς ότι η δύναμή τους δεν συνίσταται μονάχα στη θεώρηση των ωραιότερων πραγμάτων, αλλά και στη θεώρηση της συμφωνίας και της αρμονίας των όντων.]

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Σχόλια:

(*1).Η Αφροδίτη ενσαρκώνει την ομορφιά, την ιδανική αρμονία του γυναικείου σώματος και τη χαρά του έρωτα, εκπροσωπεί τη δύναμη για τη συνέχιση και την ανανέωση της ζωής, την ορμή των όντων για ένωση και αναπαραγωγή, την εύρωστη και ισόρροπη ανάπτυξη των γεννημάτων.

Στους μύθους, που αναφέρονται στη θεά, διαφαίνονται κοσμογονικά και ανθρωπογονικά πρότυπα, που δικαιολογούνται από τη δημιουργική δύναμη, η οποία, κατά γενική ομολογία, αναγνωρίζεται στο πρόσωπό της. Η μυθική παράσταση της αφρογέννητης κι αναδυόμενης Αφροδίτης, σε συσχετισμό με την παρετυμολόγηση του ονόματός της από τον αφρό, μας οδηγεί στην άποψη σχετικά με την ανάδυση της γης από το Χάος ή τον πρωταρχικό Ωκεανό, καθώς και στη σημασία του υγρού στοιχείου για τη γένεση της ζωής και τη συνέχισή της (61).

(*2). Από πολύ παλιά, τόσο οι ποιητές όσο και οι καλλιτέχνες με μεγάλη ευχαρίστηση παρίσταναν τον Έρωτα σαν ένα γυμνό μικρό αγόρι, που είχε χρυσά φτερά στους ώμους και στα χέρια να κρατάει τόξο, με το οποίο έριχνε τα μαγικά του βέλη, σαϊτεύοντας όχι μόνο τις καρδιές των ανθρώπων, μα και των θεών. Υπήρχε η πίστη πως αυτός οδηγούσε τα ζευγάρια στην ένωσή τους. Τον θεωρούσαν ορμητικό σαν τον άνεμο, κάτοχο συγκλονιστικής μαγικής δύναμης, « τύραννον θεών τε και ανθρώπων ή δαιμόνων υπέρτατον ».

Για τον Έρωτα ο Ησίοδος στη “Θεογονία” του μας λέει πως είναι « ο πιο όμορφος ανάμεσα στους θεούς, αυτός που παραλύει τα μέλη του κορμιού, που νου και φρόνιμη βουλή δαμάζει μέσα στα στήθη όλων των θεών και όλων των ανθρώπων ». Λατρεύτηκε σαν θεός της φυσικής εκείνης δύναμης, που κυριαρχεί στη ζωή όχι μόνο των ανθρώπων, αλλά κι όλων των όντων του κόσμου, είτε αυτά είναι έμψυχα είτε άψυχα, κάνοντάς τα να ενώνονται και να γεννοβολούν. Έχοντας αυτή τη θεμελιακή σημασία, πέρασε στις κοσμογονικές απόψεις των προγόνων μας σαν μια πρωταρχική δύναμη, που ξεπήδησε από το χάος και που με την ενέργειά του συνθέτει τον κόσμο.

(*3). Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται στον Τεκτονισμό για το Θεό:

« Ιδού εγώ, ο νεώτερος και ο τελευταίος Εταίρος, που όμωσα και και ανανέωσα τις υποχρεώσεις μου μπροστά στον Μεγάλο Αρχιτέκτονα του Σύμπαντος, που είναι ο Θεός, και πάνω στο Ευαγγέλιο του Αγ. Ιωάννη ».

( Γαλλικός Παραδοσιακός Τύπος, 2ος Βαθμός, απόσπασμα από περιοδ. “Οδοδείκτες”, τεύχ. 28 )

Στα τυπικά του 1ου βαθμού, του βαθμού του Μαθητού, χτησιμοποιείται η ονομασία Μέγας Αρχιτέκτων του Σύμπαντος ( Μ.Α.τ.Σ. ) για να εκφραστεί ο Θεός: «…ας επικαλεστούμε τη βοήθεια του ΜΑτΣ σε όλες τις προσπάθειές μας…»

(*4). « Επί δε γε των θεών εν τη ενώσει πάντων εστιν η τάξις, τα γε πρώτα και δεύτερα αυτών γένη και τα περί αυτά φυόμενα πολλά εν ενί τα όλα συνυφέστηκε, το τε παν εν αυτοίς το εν, αρχή τε και μέσα και τέλη κατ’ αυτό το εν συνυπάρχει. Αρχή τε και μέσα και τέλη κατ’ αυτό το εν συνυπάρχει. Ώστ’ επί γε τούτων ουδέ χρη ζητείν πόθεν το εν άπασιν εφήκει. Αυτό γαρ ό τι ποτέ εστιν εν αυτοίς το είναι, τούτο αυτών υπάρχει εν. και τα μεν δεύτερα μένει κατά τα υατά εν τω ενί των πρώτων, τα δε πρώτα δίδωσι τοις δευτέροις την αφ’ εαυτών ένωσιν, πάντα δ’ εν αλλήλοις κοινωνίαν έχει της αδιαλύτου συμπλοκής ». [ Μετάφρ.: Επί των θεών δε η τάξη ευρίσκεται στην ένωση των πάντων. Τα δε ανώτερα και κατώτερα γένη τους και τα πολλά που φύονται πέριξ αυτών, στο σύνολό τους έχουν λάβει υπόσταση εντός του ενός, το σύνολο εντός αυτών είναι το εν, και η αρχή τα μέσα και τα τέλη συνυπάρχουν με βάση το ίδιο το εν. Επομένως, επ’ αυτών δεν πρέπει να αναζητούμε από πού το ένα έχει φθάσει σε όλα, διότι το ίδιο το είναι που υπάρχει σε αυτά είναι η ενότητα. Και τα μεν κατώτερα παραμένουν, με τον ίδιο τρόπο εντός της ενότητος των πρώτων, ενώ τα πρώτα παρέχουν στα κατώτερα την ένωση, την προερχομένη εξ αυτών, και όλα μεταξύ τους διατηρούν την κοινωνία της αδιαλύτου συμπλοκής ]. ( Ιάμβλιχος, “Περί Μυστηρίων” )

(*5). Ο Φιλόλαος αναφέρει: « Όλα τα πράγματα συμμετέχουν σε όλα τα πράγματα. Κατά θείον δε νόμο η φύση είναι στα πάντα όμοια, το ωραίο συμμετέχει στο αισχρό, το καλό στο κακό, το δίκαιο στο άδικο, όπως ο άνθρωπος συμμετέχει της ψυχής και του πνεύματος με αγαθότητα, ωραιότητα και αλήθεια. Ποδέν δε κακόν αμιγές καλού και τα’ανάπαλιν ».

(*6). Από το Μέγα Λεξικό του Δ. Δημητράκου διαβάζουμε: Αρμονία: η προσήκουσα σχέση των μερών προς το όλον, η ορθή αναλογία ή διάταξη των μερών όλου τινός προς άλληλα, η σύμμετρη διάταξη. Επίσης, η κατασκευή με την προσήκουσα αναλογία και συμμετρία.

(*7). Για τον αρμονικό αριθμό Φ έχουμε αναφερθεί εκτενώς με άρθρο μας στο παρελθόν.

(*8). Εδώ παραθέτουμε μια θαυμάσια προσευχή του μύστη Ν. Καζαντζάκη, στην οποία περιλαμβάνει και τα τέσσερα στοιχεία φωτιά- αέρα- νερό- γη :

« Ύψιστε, Παντοδύναμε, Πανάγαθε,

Σε Σένα τα εγκώμια, η δόξα κι η τιμή και κάθε ευλογία!

Σε Σένα μονάχα, Ύψιστε, ταιριάζουν, κι άνθρωπος κανένας δεν είναι άξιος να προφέρει τα’ όνομά Σου!

Δοξασμένος να’ σαι, Κύριε, για όλα τα πλάσματα.

Και ξέχωρα για τον κυρ αδερφό μας τον Ήλιο, που μας φέρνει τη μέρα που μας φωτίζει η χάρη του,

και που είναι όμορφος κι αστραφτερός και με τη μεγάλη του λάμψη μαρτυράει για Σένα, Κύριε!

Δοξασμένος να’ σαι, Κύριε, για την αδερφή Σελήνη και τ’ άστρα που δημιούργησες στον ουρανό,

λαμπερά, πολύτιμα κι ωραία!

Δοξασμένος να’ σαι, Κύριε, για τον αδερφό τον Άνεμο και για τον αέρα, για το σύννεφο,

για τη γαλήνη, και για όλους τους καιρούς που μας χάρισες!

Δοξασμένος να’σαι,Κύριε, για τ’ αδέρφι μας το Νερό, το ταπεινό κι αγαπημένο και πάναγνο!

Δοξασμένος να’ σαι, Κύριε, για την αδελφή τη Φωτιά, που με αυτή φωτίζεις τη νύχτα,

κι είναι ωραία, δυνατή και χαρούμενη!

Δοξασμένος να’ σαι, Κύριε, για την αδερφή μας και τη μάνα μας τη Γης, που μας θρέφει

και μας αναβαστάει στον κόρφο της και γεννάει περίσσια πωρικά και λουλούδια και δέντρα!

Δοξολογείτε κι ευλογείτε τον Κύριο, ευχαριστείτε και υπηρετείτε Αυτόν με βαθιά ταπεινοσύνη ! »

( Ν. Καζαντζάκη “Ο Φτωχούλης του Θεού”, σελ. 351 )

(*9). Την ίδια έκφραση για το Θεό χρησιμοποιούν και σήμερα οι Τέκτονες στα τυπικά τους:

« Ολόκληρος ο Τεκτονισμός διέπεται από τη Γεωμετρία και οι λειτουργοί Τέκτονες πρέπει να έχουν μια βαθιά γνώση αυτής της επιστήμης. Δεν είναι λιγότερο πολύτιμη για μας, τους θεωρητικούς Τέκτονες, γιατί ο Θεός υπήρξε ο πρώτος, ο ύψιστος Γεωμέτρης του Σύμπαντος, καθώς και γιατί μας επιτρέπει να Τον προσεγγίσουμε περισσότερο και να Τον εκτιμήσουμε καλύτερα ».

( Γαλλικός Παραδοσιακός Τύπος, 2ος Βαθμός ) (69).

Στα τυπικά του 2ου βαθμού, του βαθμού του Εταίρου, χρησιμοποιείται η ονομασία Μέγας Γεωμέτρης του Σύμπαντος (Μ.Γ.τ.Σ.)για να εκφραστεί ο Θεός: « …ας ικετεύσουμε τον ΜΓτΣ, ώστε οι ακτίνες του Ουράνιου Φωτός να μας καταυγάσουν και να μας φωτίσουν στις ατραπούς της αρετής και της επιστήμης…»

(*10). Εκεί εμπλέκει τους δύο πρωτοβασιλείς της Θήβας, αναφέροντάς τους ως θεότητες: « Είεν δη, δ’ ος ο Σωκράτης. τα μεν Αρμονίας ημίν της Θηβαίας ίλεά πως, ως έοικε, μετρίως γέγονεν. τι δε δή τα Κάδμου, έφη, ώ Κέβης, πως ιλασόμεθα και τίνι λόγω; » [ Μετάφρ.: Θάρρος λοιπόν, εξακολούθησε ο Σωκράτης, όσο για την Αρμονία, τη θεά των Θηβών, μου φαίνεται ότι καλά την εξευμενίσαμε κάπως. Τώρα, Κέβη, να κυττάξουμε πώς και με ποίο λόγο θα εξευμενίσουμε τον Κάδμο.]

Εδώ, επίσης, να κάνουμε ένα σχόλιο: Η Αρμονία, ως κόρη του Άρη, ήταν κι αδελφή του δράκοντα, που ο Κάδμος σκότωσε στη πηγή κι απ’ τα δόντια του ξεφύτρωσαν οι Σπαρτοί. Αν ο δράκοντας εκφράζει τη δυσαρμονία, τότε η αρμονία και η δυσαρμονία είναι παιδιά του ίδιου θεού. Ουσιαστικά υπάρχει ενότητα των αντιθέτων, όπως μας τονίζει χαρακτηριστικά ο Ηράκλειτος: « οδός άνω και κάτω μία και ωυτή ». Και σε κάπου αλλού μας λέει: « ου ξυνιάσιν όκως διαφερόμενον εωυτώ ξυμφέρεται. παλίντονος αρμονίη οκώσπερ τόξου και λύρης. »

(*11). Παραθέτουμε εδώ ένα απόσπασμα από το ποίημα “Γάμος του Ουρανού και της Κόλασης” του William Blake :

Δίχως τα Αντίθετα δεν υπάρχει κίνηση προς τα εμπρός.

Έλξη και Απώθηση, Λογική και Ενέργεια, Αγάπη και Μίσος.

Είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη ύπαρξη.

Από τα αντίθετα βγαίνουν αυτά που οι θρήσκοι λένε Καλό και Κακό.

Το Καλό είναι αυτό που υπακούει παθητικά στη Λογική.

Το Κακό αυτό που βγαίνει θετικά από την Ενέργεια.

Το Καλό είναι ο Ουρανός, το Κακό είναι η Κόλαση….

(*12). Ανάλυση του συμβόλου αυτού κάνει ο Πέτρος Γράβιγγερ στο θαυμάσιο σύγγραμμά του “Εγκυκλοπαίδεια Εσωτερισμού”, τόμ.ΙΙΙ, σελ.393, όπου μεταξύ των άλλων αναφέρει ότι είναι θεμελιώδες σύμβολο του κήρυκα των θεών, που σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο: « θέλγει τα όμματα των ανδρών ών θέλει, τους δ’ αύτε και υπνώττοντας εγείρει ». Μεταφυσικά, το κηρύκειο με τους δύο όφεις συνεστραμμένους γύρω από την κατακόρυφη ράβδο, παριστάνει την πτώση της πρωταρχικής ύλης στη σταθμητή ύλη της γένεσης, οπότε η μία Πραγματικότητα καθίσταται ψευδαίσθηση. Οι δύο όφεις συμβολίζουν τα δύο ρεύματα εκδήλωσης του πρωταρχικού Χάους, το πέρας και το άπειρο, το φως και το σκοτάδι, το αρσενικό και το θηλυκό. Επομένως ο κεντρικός άξονας είναι εκείνος που διαχωρίζει και συγχρόνως συμβιβάζει τα αιωνίως αντίθετα. Από λυτρωτικής επόψεως, οι δύο συστρεφόμενοι σε σχήμα «8» όφεις, μπορούν να παριστάνουν την κάθοδο ή πτώση της ψυχής ( την μορφική εκδήλωση ) και την αποκατάσταση ( επάνοδο στην άμορφη κατάσταση 0), οπότε, στην περίπτωση αυτή το κεντρικό στέλεχος παριστάνει τον Άξονα του Κόσμου. Η κατιούσα και ανιούσα ροπή των όφεων, αντιστοιχεί επίσης προς τις δύο πύλες των ηλιοστασίων και κατ’ επέκταση στα δύο λειτουργήματα του Ερμή, ως αγγελιοφόρου των βουλών των θεών προς τους ανθρώπους, και ως ψυχοπομπού , που επαναφέρει τις ψυχές στην πηγή, από την οποία προήλθαν. Όπως ο θύρσος του Διόνυσου, έτσι και το κηρύκειο του Ερμή, φαίνεται να αναφέρεται στο “Δέντρο της ζωής” και το ανθρώπινο νευρικό σύστημα κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, στο οποίο ο μύστης πρέπει να είναι κυρίαρχος.