… Ο πηγαιμός στην προσωπική Ιθάκη…

[[ δαμ-ων ]]

Ξέρω…, φίλοι αναγνώστες, στο προηγούμενο άρθρο με την Οδύσσεια και την Ιθάκη σας έκανα την καρδιά περιβόλι… Δεν είναι που εγώ είμαι απαισιόδοξος. Είναι που τα πράγματα, τα γεγονότα, τα τωρινά και τα μελλούμενα, δεν εμπνέουν αισιοδοξία. Εγώ θέλω να βλέπω τα πράγματα από την οπτική γωνία του ρεαλιστή και να μιλάω τη γλώσσα της αλήθειας, έστω κι αν η αλήθεια είναι πικρή.

Για την αλήθεια ο Ν. Καζαντζάκης είχε πει: « Τι θα πει αλήθεια; Τι θα πει ψευτιά; Αλήθεια είναι ό,τι δίνει φτερά στον άνθρωπο, ό,τι γεννάει μεγάλα έργα και μεγάλες ψυχές και μας σηκώνει ένα μπόι απάνω από τη γης. Ψευτιά ό,τι ψαλιδίζει τα φτερά του ανθρώπου ». Αφού η αλήθεια δίνει φτερά, φρόνιμο είναι να την επιζητούμε, έστω κι αν πληγώνει. Γιατί μας δείχνει που βρισκόμαστε και που μπορούμε να φτάσουμε. Ο Πλάτωνας δίνοντας την ερμηνεία της λέξης αλήθεια αναφέρει : « Η δ’ “αλήθεια” και τούτο τοις άλλοις έοικε προσειρήσθαι τούτω τω ρήματι, τη “αληθεία”, ως θεία ούσα άλη ». Έτσι ως “θεία άλη” η αλήθεια βρίσκεται σε συνεχή κίνηση, γιατί άλη= κίνηση, περιπλάνηση, περιφορά, όπως κινούνται όλα τα υλικά σώματα, από το ηλεκτρόνιο και το άτομο μέχρι τους πλανήτες και τα άστρα, ακόμη και τους γαλαξίες. Άρα δεν υπάρχει στατικότητα στην αλήθεια, αλλά κινητικότητα, ροή. Η αλήθεια μετατοπίζεται προς ανώτερες ιδέες, ανώτερη αντίληψη περί του Σύμπαντος, στον οποίο συμπεριλαμβάνουμε τόσο τον υλικό, όσο και τον πνευματικό κόσμο. Και αυτή την ορμή να εκπορθήσει η αλήθεια την άγνοια, την ψευδή αίσθηση των πραγμάτων, την προκαλεί το θείο ( θεία άλη ). Έτσι, αφήνουμε σήμερα την πολιτική ανάλυση και το ρίχνουμε στην αναζήτηση της σοφίας της ζωής. Κάποιοι το ‘πανε φιλοσοφία, αλλά ποιος είμαι εγώ που θα φιλοσοφήσω; Σκέψεις θα αναμίξω με ωραία λόγια πεζογράφων και ποιητών και μπορεί αυτό το μίγμα να είναι νόστιμο για τις αναζητήσεις του μυαλού, που θέλει να ντύσει τη γύμνια του ανθρώπου με ρούχο απλό σαν της Αρετής και να μας δείξει ατραπούς δυσκολοδιάβατους, που όμως οδηγούν στον Όλυμπο…

Η συνέχεια >>> εδώ…

Η αφετηρία του μονοπατιού μας ας είναι το ονομαστό ποίημα του Κ. Καβάφη “Ιθάκη”:

« Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,

να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,

τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,

αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή

συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,

αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.

Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι

που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά

θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους•

να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,

και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,

σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,

και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά•

σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.

Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.

Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει•

και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,

πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.

Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν. »

Είναι ένα από τα διασημότερα ποιήματα του Καβάφη, το οποίο αφηγείται με το μοναδικό τρόπο του ποιητή το ταξίδι της ζωής, προτρέποντας κάθε άνθρωπο να αναζητά την δική του Ιθάκη.

Η Ιθάκη συμβολίζει την πορεία της ζωής με όλες τις δυσκολίες της. Αξία στη ζωή έχει η ρότα που θα ακολουθήσουμε, η πορεία της και όχι το τέλος… Η ζωή είναι ένα ταξίδι. Σ’ αυτό παλεύουμε να φτάσουμε εκεί που ονειρευόμαστε. Αλλά το ταξίδι δεν είναι εύκολο για κανέναν… Στο ποίημα, τα εμπόδια ακούν στο όνομα «Λαιστρυγόνες, Κύκλωπα, Ποσειδώνα». Στην πραγματικότητα τα εμπόδια ακούν στα ονόματα «Χρήματα, προσωπικά συμφέροντα, αδικία». Αυτά είναι τα διάφορα εμπόδια και πάθη που συναντάμε στην πορεία για την δική μας Ιθάκη. Τα ξεπερνά κανείς όμως εάν έχει θέληση και κουράγιο και βαδίζει με καθαρή ψυχή. Τα διάφορα εμπόδια άλλοτε φαίνονται με την πρώτη ματιά κι άλλοτε δρουν ύπουλα και σε παραπλανούν. Γι΄ αυτό θα πρέπει να είμαστε πάντα έτοιμοι για να τα αντιμετωπίσουμε. Τώρα θέλω να σταθώ σε κάποιες από τις λέξεις που χρησιμοποίησα παραπάνω: Θέληση: Για να ξεπεράσεις ένα εμπόδιο θέλει πολύ μεγάλη θέληση και πίστη σε αυτό που κάνεις, γιατί αλλιώς οι δυσκολίες του θα σε καταβάλουν. Κουράγιο: Εκτός από θέληση χρειάζεται και κουράγιο ή αλλιώς υπομονή. Δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε το ταξίδι μας, γιατί τότε θα πνιγούμε στη θάλασσα… Καθαρή ψυχή: Το σημαντικότερο. Δεν γίνεται, ενώ πολεμάμε την αδικία, επειδή συναντήσαμε δυσκολίες στο ταξίδι μας να αρχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε άλλους ανθρώπους και να πατάμε στις πλάτες τους, γιατί τότε θα γίνουμε κι εμείς οι ίδιοι ένα εμπόδιο για την Ιθάκη άλλων… Αυτά τα 3 χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με την ενότητα που πρέπει να υπάρχει μεταξύ μας, είναι τα όπλα με τα οποία πρέπει να πολεμήσουμε αυτό το σάπιο κατεστημένο. Και στο τέλος θα το νικήσουμε. Γιατί; Γιατί πάντα το φως νικάει το σκοτάδι και το σκορπίζει. Ακόμα κι αν νικήσει το κακό, η νίκη του είναι πρόσκαιρη. Απλά γίνεται η αφορμή για την ανασυγκρότηση των δυνάμεων εκείνων που παλεύουν για το καλό, για το ηθικό, για το ωφέλιμο. Ο Οδυσσέας που γυρίζει στην Ιθάκη αφού πέρασε από πλήθος περιπέτειες και κινδύνους, γίνεται το σύμβολο του αγωνιζόμενου ανθρώπου που έχει μπροστά του έναν αδιάκοπο αγώνα, στην πορεία του οποίου “πλουτίζει” όχι με υλικά πλούτη, αλλά με γνώσεις και εμπειρίες. Ο Όμηρος γράφει στην αρχή του έπους του: « ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ

πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν·

πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω,

πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,

ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων.» Μετ.: « Τον άντρα τον πολύτροπο, Μούσα, τραγούδησέ μου,

που χώρες πέρασε πολλές, σαν κούρσεψε της Τροίας

τ’ άγιο κάστρο, πολλών θνητών γνώρισε τόπους, τρόπους

κι έπαθε πλήθος συμφορές στα πέλαγα η ψυχή του,

ζητώντας στην πατρίδα του να πάει με τους συντρόφους. »

Να σταθούμε στον στίχο: «πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω». Γίνεται φανερό πως ο Οδυσσέας αποκόμισε τη γνώση μέσα από καινούριες εμπειρίες, συγκινήσεις, εντυπώσεις, ζώντας μοναδικές στιγμές.

Ξεκινά κανείς για ένα τέτοιο ταξίδι, το ταξίδι απόκτησης της βιωματικής γνώσης, που είναι μακρύ και δύσκολο, όσο μπορεί καλύτερα προετοιμασμένος, ώστε τα πράγματα να του αποκαλυφθούν. Έχει ανοικτές τις νοητικές του κεραίες, έτοιμος να αναζητήσει και να δεχθεί τη δική του αλήθεια. Να μη μείνει στη μασημένη τροφή που του παρέχουν οι άλλοι με την πολλές φορές κατευθυνόμενη και ελεγχόμενη γνώση, αλλά σαν τον άπιστο Θωμά να ψηλαφίσει τη δική του αλήθεια. Έτοιμος ακόμη να υπακούσει στην ορμή των επιθυμιών του, των πνευματικών του ενστίκτων, που αλάθητα θα του δείξουν την πορεία, όπως το ένστικτο οδηγεί τους σολομούς μέσα από ωκεανούς και ποτάμια στον τόπο αναπαραγωγής, έστω κι αν εκεί τους περιμένει ο θάνατος! Γράμμα- γράμμα, συλλαβή- συλλαβή μαθαίνουμε όπως τα σχολιαρόπαιδα πως η ζωή δεν είναι ανθόσπαρτο χωράφι να το διαβαίνουμε χωρίς πόνο και κόπο, χωρίς προσπάθεια και σχέδια. Η ζωή είναι σκληρό κι ανηφορικό μονοπάτι, που ο καθένας το βαδίζει μόνος του. Αυτό το μονοπάτι δε χωράει δύο. Κι αν το ίδιο μονοπάτι το βαδίζουν κι άλλοι, ο ένας πηγαίνει πίσω από τον άλλο και πολλές φορές σε απόσταση. Θέλει την τέχνη και την τεχνική του να το διαβείς, αφού κάπου σε βγάζει μόνο σαν ξέρεις τι ζητάς από τη ζωή, σκέφτεσαι τι μπορείς να δώσεις και τι μπορείς να πάρεις, τι μπορείς να γίνεις και τι σκοπό έχεις σ` αυτήν.

Η ζωή φαντάζει σαν ένα ταξίδι με καθορισμένο τέρμα, την Ιθάκη. Η Ιθάκη βέβαια είναι για τον καθένα κάτι διαφορετικό. Γι` άλλον είναι η επιτυχία στην επιχείρηση, γι' άλλον η επιτυχία στα μαθήματα, στις σπουδές, στην επιστήμη ή στην τέχνη, στην ζωή γενικά ή στην οικογενειακή ζωή. Η Ιθάκη είναι το τέρμα του ταξιδιού του καθενός, το ιδεατό τέρμα στο οποίο στοχεύουμε, αυτό για το οποίο αγωνιζόμαστε όπως o Οδυσσέας.

Όμως, ποτέ μη βιαστείς να φτάσεις στο τέρμα του ταξιδιού σου, ποτέ μη σπεύσεις να επιτύχεις τον σκοπό σου, που δεν πρέπει να είναι τόσο εύκολος και μικρός αλλά όσο δυσκολότερος και υψηλότερος τόσο το καλύτερο. Ποτέ λοιπόν μη σπεύσεις, γιατί η χαρά δεν είναι στο τέρμα αλλά στο ταξίδι.

Αυτό το ταξίδι είναι γεμάτο περιπέτειες, γεμάτο γνώσεις. Αυτά αξίζουν, αφού αυτά εμπλουτίζουν με πείρα ζωής τον άνθρωπο, που είναι τόσο άνθρωπος όσο πιο έμπειρος και γνώστης και συνειδητός αγωνιστής του καλού είναι.

Πολύ εύκολα κάποιος μπορεί να φτάσει σ` έναν εύκολο και ανάξιο σκοπό. Τι θα κερδίσει όμως, αφού γι' αυτόν δεν αγωνίστηκε και απ' αυτόν δεν έμαθε τίποτε; Τι θα κερδίσει o μαθητής που παίρνει από την πρώτη τάξη το απολυτήριο του σχολείου και χωρίς να ξέρει τίποτε κρατά στο χέρι ένα χαρτί χωρίς αξία ;

Ενώ πόση μεγάλη θα ήταν η χαρά του αν ύστερα από τον προσωπικό του αγώνα έπαιρνε το απολυτήριο σαν ανταπόδοση και επιστέγασμα των προσπαθειών του, ένα έγγραφο που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και του ίδιου και της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει;

Κι αν φτωχική τη βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε, λέει στο τέλος o Καβάφης. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Οι Ιθάκες, μόνο σαν αγωνιστούμε γι' αυτές, μας αποκαλύπτουν το νόημά τους, αφού ήταν η αφορμή για το ταξίδι, η αφορμή για τον σκοπό και για τον αγώνα. Σχετικά με το τι σημαίνουν οι Ιθάκες γράφει πολύ εύστοχα ο Ε. Παπανούτσος:

«Οι Ιθάκες πια, όχι η Ιθάκη, γιατί δεν είναι μία, αλλά πολλές και διάφορες –όχι μόνο στους διάφορους ανθρώπους, αλλά και στον ίδιο άνθρωπο, κάθε φορά που βάζει σκοπούς και “τέλη” στη ζωή του. Και τι σημαίνουν; Απλούστατα: ένα είναι κάθε τόσο το ιδεατό σημείο αναφοράς, που μας χρειάζεται μόνο και μόνο για να βρίσκομε πάλι στον δρόμο τον προσανατολισμό μας, όταν με κάποιαν εκτροπή τον χάνουμε. Αλλά δεν είναι το τέρμα που έχει αξία. Την αξία την έχει η ίδια η πορεία. Αυτή θα μας κάνει σοφούς. Τι άλλο μπορεί να μας προσφέρει η Ιθάκη; Μας έδωσε ό,τι είχε να μας δώσει. Μας έβγαλε δηλαδή στο δρόμο».

Πάμε τώρα να συναντήσουμε τη σκέψη ενός μύστη. Ο στοχαστής Ν. Καζαντζάκης στην “Ασκητική” του γράφει: [ Η καρδιά σμίγει ό,τι ο νους χωρίζει, ξεπερνάει την παλαίστρα της ανάγκης και μετουσιώνει το πάλεμα σε αγάπη. Ακροπόδιζε στον αχόρταγο γκρεμό και πολέμα να συντάξεις τ’ όραμα. Ανασήκωσε την πολύχρωμη καταπαχτή του μυστήριου• τ’ άστρα, τις θάλασσες, τους ανθρώπους, τις Ιδέες• δώσε μορφή και νόημα στην άμορφη, άμυαλη απεραντοσύνη. Περιμάζωξε στην καρδιά σου όλες τις τρομάρες, ανασύνθεσε όλες τις λεπτομέρειες. Ένας κύκλος είναι η λύτρωση• κλείσε τον! Τι θα πει ευτυχία; Να ζει όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια. Είμαστε ένα γράμμα ταπεινό, μια συλλαβή, μια λέξη από τη γιγάντια Οδύσσεια. Είμαστε βυθισμένοι σ’ ένα γιγάντιο τραγούδι και λάμπουμε όπως λάμπουν τα ταπεινά χοχλάδια όσο είναι βυθισμένα στη θάλασσα. Ποιο είναι το χρέος μας; Ν΄ ανασηκώσουμε το κεφάλι από το κείμενο, μια στιγμή, όσο αντέχουν τα σπλάχνα μας, και ν΄ αναπνέψουμε το υπερπόντιο τραγούδι. Να σμίξουμε τις περιπέτειες, να δώσουμε νόημα στο ταξίδι, να παλεύουμε ακατάλυτα με τους ανθρώπους, με τους θεούς και με τα ζώα, κι αργά, υπομονετικά, να μολώνουμε μέσα στα φρένα μας, μελούδι από το μελούδι μας, την Ιθάκη. Σαν ένα νησί, αργά, με φοβερόν αγώνα, υψώνεται μέσα από τον ωκεανό του ανύπαρχτου το έργο του ανθρώπου. Μέσα στο μερόνυχτα στερεούμενο τούτο αλώνι οι γενεές δουλεύουν, αγαπούν, ελπίζουν, αφανίζουνται. Νέες γενεές πατούν τα κουφάρια των πατέρων, συνεχίζουν το έργο απάνω στην άβυσσο και μάχουνται να μερώσουν το τρομερό μυστήριο• πώς; καλλιεργώντας ένα χωράφι, φιλώντας μια γυναίκα, μελετώντας μιαν πέτρα, ένα ζώο, μιαν Ιδέα. Έρχουνται σεισμοί, το νησί σαλεύει, μια γωνιά γκρεμίζεται, μια άλλη ανεβαίνει από τ΄ ανήλιαγα κύματα. Ένας αργάτης πελαγίσιος είναι ο νους, κι είναι η δουλειά του να μολώνει το χάος. Απ΄ όλες τούτες τις γενεές, άπ΄ όλες τις δυστυχίες και τις χαρές, από τους έρωτες, από τους πολέμους, από τις Ιδέες, αναδίνεται μια φωνή αγνή και γαλήνια• αγνή και γαλήνια, γιατί περιέχει όλες τις αμαρτίες και τις ανησυχίες του αγωνιζόμενου ανθρώπου και τις ξεπερνάει κι ανεβαίνει. Μέσα απ΄ όλο τούτο το ανθρώπινο υλικό ένας ανηφορίζει με τα χέρια, με τα πόδια, πνιμένος στα δάκρυα και στα αίματα, κι αγωνίζεται να σωθεί. Να σωθεί από ποιόν; Από το κορμί που τον περικλείνει, από το λαό που τον αναβαστάει, από τη σάρκα, από την καρδιά κι από τα φρένα του ανθρώπου. - Κύριε, ποιος είσαι; Σάν Κένταυρος υψώνεσαι μπροστά μου, με τα χέρια στον ουρανό τανυσμένα, με τα πόδια καρφωμένα στη λάσπη.

- Είμαι Εκείνος που αιώνια ανεβαίνει!

- Γιατί ανεβαίνεις; Ξενεφρίζεσαι, αγωνιάς, μάχεσαι να ξεθηκαρώσεις από το ζώο. Από το ζώο κι από τον άνθρωπο. Μη με αφήνεις!

- Μάχουμαι, ανεβαίνω, για να μην πνιγώ. Απλώνω τα χέρια μου, πιάνουμαι απ΄ όλα τα ζεστά κορμιά, σηκώνω απάνω από το μυαλό το κεφάλι μου για ν΄ αναπνέψω• ολούθε πνίγουμαι, πουθενά δε χωρώ!

- Κύριε, γιατί τρέμεις;

- Φοβούμαι! Ο σκοτεινός ανήφορος δεν έχει τελειωμό. Μια φλόγα είναι η κεφαλή μου κι αιώνια ξεκορμίζει• μα το πνέμα της νύχτας αιώνια φυσάει να με σβήσει. Ο αγώνας μου όλος πάσα στιγμή κιντυνεύει. Ο αγώνας μου όλος σε κάθε κορμί κιντυνεύει. Πατώ, παραπατώ μέσα στις σάρκες, σαν ένας νυχτωμένος στρατοκόπος, και φωνάζω: Βοήθεια! ] Ο κρητικός μύστης θέλει να περάσει ένα μήνυμα: η ζωή του ανθρώπου είναι ένας διαρκής, ένας τιτάνιος αγώνας. Η ανθρωπότητα γράφει ένα μεγάλο έπος, μια Οδύσσεια. Ο καθένας μας αποτελεί έναν στίχο αυτής της γιγάντιας Οδύσσειας. Επομένως πρέπει να δούμε την ύπαρξή μας σ’ αυτό το μαρμαρένιο αλώνι του αγώνα όχι ξεκομμένα από τους άλλους αδελφούς μας ανθρώπους, αλλά σαν να ήμασταν κι εμείς ένα κύτταρο από το πελώριο σώμα της ανθρωπότητας. Και πάμε ακόμα παραπέρα. Σαν να ήμασταν ένα κύτταρο του όλου Σύμπαντος. Να καταλάβουμε πως είμαστε οστούν εκ των οστέων Του και σάρξ εν της σαρκός Του. Και επειδή ο νους μας μολώνει το χάος, να συνειδητοποιήσουμε πως πορευόμαστε στον ανήφορο, που πάει να πει στην συμπαντική εξέλιξη, μαζί με το Δημιουργό μας, Του οποίου είμαστε εικόνα.

Για τον μύστη, η ρότα για την Ιθάκη είναι η επιστροφή στην πρότερη πνευματική κατάσταση, από την οποία ξεκίνησε το μεγάλο “ταξίδι” της γνώσης. Από την Ιθάκη- Πνευματικό Κόσμο ξεκινήσαμε σαν ψυχές να κατακτήσουμε το κάστρο της Τροίας- Γνώσης του υλικού κόσμου, και στην Ιθάκη πρέπει να επιστρέψουμε, όπου με υπομονή μας προσμένει η Πηνελόπη- Πνεύμα, ο Ανώτερος Εαυτός. Όπως ο Οδυσσέας είχε συμπαραστάτη και οδηγό σε όλο το εικοσάχρονο ταξίδι του την Αθηνά, έτσι ο πνευματικός κόσμος μας συμπαραστέκεται και μας εμπνέει. Στις δύσκολες καμπές της “πορείας” απρόσμενα μας παρουσιάζονται πολύτιμοι βοηθοί.

Ο Όμηρος χρησιμοποίησε την ιερή συμβολική γλώσσα για να διαπαιδαγωγήσει ηθικά τον άνθρωπο διαχρονικά και να ανυψώσει το πνεύμα του «επί τα θεία την νόησιν οδηγών», όπως θα έλεγε ο Πλούταρχος. Ο Οδυσσέας αποτελεί το σύμβολο του μοχθούντος και εξελισσόμενου ανθρώπου, ή ορθότερα της ψυχής του, που διαμέσου των 12 περιπετειών- ας θυμηθούμε ότι 12 ήσαν και οι άθλοι του Ηρακλή- που πραγματοποιούνται στους 12 αστερισμούς του ζωδιακού, φτάνει μόνος στην Ιθάκη. Το ταξίδι επιστροφής για τη καθεμιά ψυχή είναι μοναδικό. Στη διάρκεια του ταξιδιού θα χάσει τους συντρόφους του, δηλ. τα πάθη, τις προσκολλήσεις στις ηδονές και τις απολαύσεις, τη φιλαυτία, την ιδιοτέλεια, τον εγωκεντρισμό, την εγωπάθεια, που γίνονται οι αιτίες για να ξεφύγει από την διαγεγραμμένη πορεία. Η έξοδος της ψυχής από τον «παράδεισο της τρυφής» για την απόκτηση της «γνώσης του καλού και του κακού» προκάλεσε την μήνιν του Θεού. Ο Οδυσσέας- το όνομά του προέρχεται από το ρήμα “οδύσσομαι” = οργίζομαι, θυμώνω- είναι εκείνος που προκάλεσε την οργή των θεών ( «οδύσαντο γαρ αυτώ Ζευς τε και Ηέλιος• του γαρ βόας έκταν εταίροι). Για την παρακοή της η ψυχή παίρνει τα μαθήματά της μέσα από τις περιπέτειες στις θάλασσες των συναισθημάτων. Θλίβεται και δοκιμάζεται συνέχεια, αλλά έχει την ενθάρρυνση: «εν τω κόσμω θλίψιν έξετε• αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον» (Ιωάννης, ιστ’ 33). Αποβάλλει κάθε προσκόλληση και επιστρέφει στην Ουράνια Πατρίδα: «το δε ανέβη τι εστιν ει μη ότι και κατέβη πρώτον εις τα κατώτερα μέρη της γης; ο καταβάς αυτός εστι και ο αναβάς υπεράνω πάντων των ουρανών, ίνα πληρώση τα πάντα» ( Απ. Παύλος, Προς Εφεσίους Επιστ. Δ΄ 9-10) και «ουδείς αναβέβηκεν εις τον ουρανόν ει μη ο εκ του ουρανού καταβάς, ο υιός του ανθρώπου ο ων εν τω ουρανώ» (Ιωάννης,γ’ 13).

Κεντρικός πυρήνας της Οδύσσειας είναι ο “νόστος” δηλ. η επιστροφή, η επάνοδος στην πατρίδα, λέξη που προέρχεται από το ρήμα “νέομαι”= επανέρχομαι, ξαναγυρίζω. Συνεπώς η Οδύσσεια συμβολίζει την επιστροφή της ψυχής στην Ιθάκη της, τον Ουράνιο Κόσμο, όπου θα συναντήσει την αφοσιωμένη σύζυγο Πηνελόπη= ανώτερο Εαυτό και τον περιμένει ο πατέρας Λαέρτης= Επουράνιος Πατέρας. Επομένως για τον καθένα από εμάς Οδυσσέα-ψυχή ο πηγαιμός για την Ιθάκη είναι ο σημαντικότερος στόχος.

… Όμως, φίλοι μου, μπήκαμε σε άλλα περιβόλια (πολύ προσφιλή και οικεία σε μένα) με θαυμάσιους καρπούς… Δε θέλω να ξεστρατίσουμε και να σας κουράσω. Πιθανόν σε κάποιο άλλο άρθρο να δοκιμάσουμε τον καρπό αυτόν της γνώσης…

Ας ξαναγυρίσουμε στην Καβαφική εκδοχή: τον πηγαιμό στην προσωπική μας Ιθάκη. Αν δεν βάλουμε το στόχο μας, δεν καθορίσουμε τον σκοπό της ζωής μας, δεν θα ξεκινήσουμε, δε θα αρχίσουμε κανένα ταξίδι, καμιά προσπάθεια. Δε θα μάθουμε, θα μέναμε άπειροι κι ανώριμοι. Η Ιθάκη μπορεί να μας δώσει τη χαρά να γεμίσουμε τον ψυχικό μας κόσμο με εμπειρίες, να έρθουμε σε επαφή με τόπους και ανθρώπους, να συναντήσουμε δυσκολίες και να τις υπερπηδήσουμε, να συνειδητοποιήσουμε τις δυνάμεις μας, να γευτούμε τη χαρά του ταξιδιού και του τέρματος στο ταξίδι, πράγματα που ποτέ δε θα κερδίζαμε αν δεν είχαμε την Ιθάκη ή τις Ιθάκες μας, αν δεν βάζαμε στόχο ή στόχους στη ζωή μας.

Η πείρα της ζωής μάς βαθαίνει την ψυχή, μας πλαταίνει τους πνευματικούς ορίζοντες, μάς ανεβάζει σε άλλους κόσμους, σε άλλα επίπεδα, απ’ όπου μπορούμε να αντικρύσουμε τη ζωή με περισσότερη αυτοπεποίθηση και θάρρος, και προπάντων με περισσότερη αυτογνωσία.

Η Ιθάκη μάς δίνει το ταξίδι. Γι' αυτό ας την ευχαριστήσουμε που υπάρχει κι ας την θέσουμε μια ώρα αρχύτερα στη ζωή μας, για να νοηματοδοτήσουμε την πορεία μας στη γη, να δικαιολογήσουμε την ύπαρξή μας στον κόσμο, να νιώσουμε Άνθρωποι και όχι ανθρωπάκια…