[ δαμ-ων ]]
Χάριτες
Κόρες του Δία και της Ευρυνόμης οι τρεις Χάριτες.
Οι Χάριτες στην αρχαιότητα συμβόλιζαν ό,τι πιο ευγενικό, όμορφο και αγνό υπήρξε ποτέ στη Γη. Ήταν το ιδανικό της σεμνότητας, της άψογης συμπεριφοράς και της ευπροσηγορίας. “Χάρις”, από το ρήμα “χαίρω”, σήμαινε, πρώτα- πρώτα, χαρά• τη χαρά που εκπέμπει κανείς, όταν τον χαρακτηρίζουν ευγενικά συναισθήματα, μα και τη χαρά και την τέρψη που προκαλεί στους γύρω του. Η “Χάρις” ήταν ακόμη συνώνυμο της ίδιας της χάρης και της ερασμιότητας, καθώς και της ευεργεσίας και της ευγνωμοσύνης, η ευαρέστηση και η ευφροσύνη, η τέρψη, ακόμη και η δωρεά που παρέχεται από το θείον.
Οι Χάριτες ήταν οι θεές της γοητείας, της ομορφιάς, της φύσης, της ανθρώπινης δημιουργικότητας και της γονιμότητας. Αγαπούσαν πολύ την ομορφιά και έδωσαν στους ανθρώπους τα ταλέντα για τέχνη, στενά συνδεδεμένες με τις Μούσες. Οι Χάριτες συνδέονταν και με τον κάτω κόσμο και τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Ήταν κόρες του Δία και της Ωκεανίδας Ευρυνόμης. Υπήρχαν όμως και διάφορες άλλες εκδοχές για την καταγωγή τους. Μητέρα τους θεωρείται η Ήρα ή η Ευνομία ή η Λήθη ή η Αφροδίτη και πατέρας τους ο Ουρανός ή ο Διόνυσος. Υπήρχε, επίσης, ασάφεια σχετικά με το πόσες ήταν και πώς ονομάζονταν, καθώς και πολλές διαφορετικές εκδοχές από τόπο σε τόπο. Σε παλαιότερες εποχές ήταν μία ή δύο και ήταν γνωστές ως σύζυγοι μεγάλων θεών ή ως θεότητες στην υπηρεσία της Αφροδίτης. Πρώτος ο Όμηρος αναφέρει τη Χάρη, που ήταν σύζυγος του Ήφαιστου. Ακόμη διηγείται ότι μία από τις Χάριτες την παντρεύτηκε ο Ύπνος• του την είχε υποσχεθεί η Ήρα, ως αντάλλαγμα για να κοιμίσει εκείνος κρυφά τον Δία και να μπορέσουν οι θεοί να αναμιχθούν στον πόλεμο της Τροίας. Αργότερα οι Χάριτες επικράτησε να θεωρούνται ως τρεις αχώριστες αδερφές, κόρες του Δία και της Ευρυνόμης, με τα ονόματα Αγλαΐα, Ευφροσύνη και Θάλεια.
Η συνέχεια >>> εδώ …
Αυτή την εκδοχή συναντάμε στον Ορφικό Ύμνο:
« Εισακούστε με, Χάριτες μεγαλώνυμες, λαμπρότιμες,
κόρες του Δία και της βαθύστηθης Ευνομίας,
Αγλαΐα, Θάλεια και πολύπλουτη Ευφροσύνη,
της χαράς γενέτειρες, εράσμιες, ευφρόσυνες, αγνές,
ποκιλόμορφες, πάντοτε ανθηρές, ποθητές στους θνητούς•
ευκταίες, περιοδικές, ροδοπρόσωπες, λατρευτές•
ας έλθετε πλουτοδότριες, ήπιες πάντοτε στους μύστες. » (Ορφικός Ύμνος 60)
Εμπνέουν, μαζί με τις Μούσες, τους ποιητές. Γι’ αυτό ο Πλάτωνας αναφέρει: «Γιατί οι ποιητές είναι θεϊκό γένος και όταν συνθέτουν κυριευμένοι από την έμπνευση, με τη βοήθεια των Χαρίτων και των Μουσών, θίγουν κάθε φορά πολλά από τα πραγματικά γεγονότα.» (Πλάτωνας, “Νόμοι:, Γ΄, 682a)
Κατοικούσαν κοντά στην κορυφή του Ολύμπου κι από κει κανόνιζαν τα πάντα, υμνολογώντας ασταμάτητα τον πατέρα τους και βασιλιά των θεών. Τη ζωή τους την περνούσαν κυρίως σε γιορτές και ήταν απαραίτητες στα συμπόσια των θεών. Χωρίς αυτές οι κάτοικοι του Ολύμπου ούτε γλεντούσαν, ούτε χόρευαν. Κάθονταν συνήθως δίπλα στον Απόλλωνα και δοξολογούσαν τον Δία, ομορφαίνοντας τις συγκεντρώσεις με την παρουσία και τις μελωδικές φωνές τους, μαζί με τις Μούσες και τον Ίμερο. Ήταν, επίσης, μέλη της χορευτικής ομάδας του Ολύμπου, μαζί με την Ήβη, τον Γανυμήδη, τις Ώρες, την Αρμονία και την Αφροδίτη. Ήταν άλλωστε φίλες της μουσικής, των ασμάτων, της ποίησης, του χορού και της ρητορικής και τις βρίσκουμε πολύ συχνά μαζί με τις Μούσες:
« Κι έχουνε χοροστάσι εκεί λαμπρό και δώματα ωραία
και δίπλα τους οι Χάριτες κι ο Ίμερος σπίτι έχουν
στις ευωχίες μέσα. Και τραγουδούν, φωνή απ’ το στόμα αφήνουνε
εράσμια, και υμνούν των αθανάτων τις συνήθειες
και τ’ αγαθά τα ήθη, ευφρόσυνη βγάζοντας φωνή. » (Ησίοδος, “Θεογονία”, 63- 67)
Όλα τα καλά των θνητών, όλα τους τα προτερήματα κι ό,τι αγαθό απολάμβαναν, οφείλονταν στις Χάριτες: η ομορφιά, η σοφία, η δόξα αλλά και η διασκέδαση, η ευχαρίστηση, η χαρά και η ευτυχία, ήταν δικό τους έργο. Πάνω απ' όλα όμως ήταν οι θεές της σωματικής χάρης και της ομορφιάς που μαγεύει. Ήταν αυτές που προίκιζαν τους ανθρώπους με θέλγητρα• με τα χαρίσματα, δηλαδή, που ωθούν τους ανθρώπους στον έρωτα και στην ηδονή, με την πιο ευγενική και σεμνή διάσταση που μπορούν αυτές οι έννοιες να πάρουν. Μ' αυτόν τον τρόπο η ανθρώπινη ζωή αποκτά νόημα και ουσία. Οι ίδιες οι Χάριτες, άλλωστε, είχαν πολλά χαρίσματα και ήταν ικανές να διεγείρουν την επιθυμία: τα μαλλιά, το πρόσωπο, τα χέρια τους είχαν λαμπερή ομορφιά και η συμπεριφορά τους ήταν αξιαγάπητη.
Οι Χάριτες μπορούν να παρομοιαστούν με μια “Τριπλή Αφροδίτη”: ο “Αφροδισιακός” τους χαρακτήρας είναι εντελώς φανερός και διάχυτος. Άλλωστε, η Αφροδίτη ήταν η θεά με την οποία κυρίως σχετίζονται στη μυθολογία, καθώς πρόκειται για τη θεά της ομορφιάς και του έρωτα.
Οι Χάριτες τη συνόδευαν, μαζί με το θεό Έρωτα και την Πειθώ. Κάποτε η Αφροδίτη είχε μια δυσάρεστη περιπέτεια: βρέθηκε δεμένη στο δίχτυ του Ήφαιστου, μαζί με τον εραστή της, τον Άρη. Κατέφυγε έπειτα στην Πάφο της Κύπρου, όπου οι Χάριτες ανέλαβαν να την περιποιηθούν: τη λούζουν, την αλείφουν με αθάνατο λάδι, την ντύνουν με υπέροχα ρούχα και τη στολίζουν. Με την ίδια επιμέλεια και με τον ίδιο τρόπο αναδεικνύουν την ουράνια ομορφιά της, όταν ετοιμάζεται να πάει να ξελογιάσει τον Τρώα Αγχίση:
« …κι η Αφροδίτη η γελαστή τράβηξε κατά την Κύπρο πέρα,
στην Πάφο, όπου έχει ναό, βωμό ευωδιασμένο.
Την έλουσαν οι Χάριτες, την άλειψαν με λάδι
αθάνατο, μ’ όποιο κορμιά αθάνατα αλείβουν,
της πήγαν ρούχα όμορφα, χάρμα να δουν τα μάτια. » ( Όμηρος, “Οδύσσεια”, ραψ. θ΄, 362- 366)
Ο αφροδισιακός χαρακτήρας των Χαρίτων προβάλλεται έντονα και μέσα από την τέχνη τους να κατασκευάζουν αρωματικά λάδια, με τα οποία έκαναν το δέρμα να ευωδιάζει κι ενίσχυαν, έτσι, την ερωτική επιθυμία. Οι ίδιες ήταν φημισμένες αρωματοποιοί. Οι Χάριτες είχαν σχέσεις με πολλούς άλλους θεούς, που ήταν πάντοτε αγαθές και καμιά έριδα δεν τις διατάρασσε ποτέ: με τον Διόνυσο, τη Δήμητρα, τον Ερμή, τον Ήφαιστο, την Αθηνά• συνοδεύουν επίσης συχνά τον Δία και την Ήρα. Όταν ο Απόλλωνας άρχισε να κρούει τη λύρα του, πριν καλά- καλά γεννηθεί, οι Χάριτες έστησαν χορό μαζί με άλλες θεές. Κι όταν η Άρτεμη μπήκε μέσα στο ναό του αδερφού της, στους Δελφούς, εκείνες άρχισαν να υμνούν μαζί της τη Λητώ, τη μητέρα τους, παρέα με τις Μούσες. Ο Όλυμπος χωρίς αυτές δε θα είχε καμιά χάρη και στα συμπόσια πάντα η πρώτη κούπα ήταν αφιερωμένη σ' αυτές, στο Διόνυσο και στις Ώρες.
Μαζί με τις Μούσες τραγούδησαν στους γάμους του Κάδμου και της Αρμονίας, χρησιμοποιώντας στίχους που εκφράζανε τη δική τους φύση: «ό,τι καλόν, φίλον εστί το δ’ ου καλόν ου φίλον εστί».
Τόποι λατρείας αφιερωμένοι στις Χάριτες υπήρχαν σε πάρα πολλά μέρη της Ελλάδας - στην Αθήνα, μάλιστα, υπήρχε ναός τους στην Ακρόπολη και αγάλματά τους στημένα σε πολύ κεντρικά σημεία. Το αρχαιότερο ιερό τους βρισκόταν στον Ορχομενό της Βοιωτίας. Εκεί υπήρχαν τρεις ακατέργαστες πέτρες, που έλεγαν ότι είχαν πέσει από τον Ουρανό. Αυτές τις θεωρούσαν προσωποποίηση των τριών Χαρίτων και σ' αυτές έκαναν προσφορές• πολύ αργότερα τους αφιέρωσαν αγάλματα. Η λατρεία αυτών των “ουρανοκατέβατων” λίθων φανερώνει ότι υπήρχε η άποψη της καταγωγής των Χαρίτων από τον Ουρανό, που πολλοί θεωρούσαν ότι ήταν πατέρας τους. Αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι σε πολλά άλλα μέρη τα ονόματα κι η λατρεία τους σχετίζονται και με τη Σελήνη. Αυτές τις Χάριτες υμνεί ο λυρικός ποιητής Πίνδαρος:
« Χάριτες ξακουστές, βασίλισσες του πλούσιου
Ορχομενού, που τα νερά του Κηφισού σας έλαχαν
και κατοικείτε στη χώρα με τα όμορφα άλογα,
προστάτισσες των αρχαίων Μινύων, ακούστε,
σας επικαλούμαι• γιατί από σας έρχονται
στους θνητούς όλες οι χαρές κι οι ευτυχίες
κι από σας είναι κανείς όμορφος, σοφός
και δοξασμένος. Γιατί χωρίς τις σεμνές Χάριτες
οι θεοί δεν στήνουν χορούς ούτε συμπόσια•
μα και αυτές κυβερνήτριες σ’ όλα τα ουράνια
έργα κι έχουν θρόνους πλάι στον χρυσότοξο
Πύθιο Απόλλωνα και του Ολύμπιου
πατέρα τιμούν την παντοτινή δόξα.
Σεβάσμια Αγλαΐα κι Ευφροσύνη που αγαπάς
τη μουσική, θυγατέρες του μέγιστου θεού,
ακούστε με τώρα• κι εσύ Θάλεια που λατρεύεις
τα τραγούδια και βλέπεις αυτήν τη γιορταστική
συνοδεία καθώς έρχεται μ’ αλαφρό βήμα
για την καλή της τύχη• έχω έρθει
να τραγουδήσω τον Ασώπιχο….. » (Πίνδαρος, “Ολυμπιόνικος XIV”, 1- 26)
Στη Βοιωτία τελούνταν γιορτές προς τιμή τους, που ονομάζονταν “Χαρίτεια” και που ήταν μουσικοί και ποιητικοί αγώνες. Τη νύχτα οι πιστοί χόρευαν κι έπειτα πρόσφεραν γλυκίσματα από αλεύρι και μέλι. Οι γιορτές αυτές θύμιζαν πραγματικά "μυστήρια" και οι Χάριτες λατρεύονταν εκεί ως θεότητες της φύσης, οι οποίες πρόσφεραν γονιμότητα στο φυτικό κόσμο.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι όλα είναι εκδηλώσεις του ενός Θεού, με όποιο όνομα τον αποκαλούν οι πιστοί του. Όλα αποτελούν μια ενότητα, θεία και εγκόσμια. Υπάρχει ένας μεγάλος κοσμικός Νόμος, ο Νόμος της Αναλογίας, που λέει: «Ως εν τοις άνω, ούτω κι εν τοις κάτω». Τα γήινα είναι προβολές των ουράνιων. Πολύ σοφά μίλησε ο σκοτεινός φιλόσοφος: « Για να μιλήσουμε με σύνεση, πρέπει κανείς να κάνει τον εαυτό του ισχυρό με τον κοινό λόγο που διέπει τα πάντα, όπως η πόλη με το νόμο, και πολύ ισχυρότερα. Γιατί όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι τρέφονται από τον ένα, τον θεϊκό• γιατί εξουσιάζει όσο επιθυμεί και επαρκεί για όλα και επιζεί όλων.» (Ηράκλειτος, αποσπ. 114)
Οι Χάριτες εκφράζοντας το θείο νόμο της αγνότητας αντιπροσώπευαν για τους προγόνους μας την αγνή έμπνευση, την ευγένεια, την ομορφιά και οτιδήποτε χαρακτηρίζει το “χαριτωμένο” στον άνθρωπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου