Το Θηβαϊκό “Αμφείον”

[[ δαμ- ων ]]

Πριν λίγες μέρες άνοιξε τις πύλες του το μουσείο Θήβας για να γίνει μια εκδήλωση. Πληροφορούμαστε ότι τον Σεπτέμβριο θα γίνουν επίσημα τα εγκαίνια και θ’ αρχίσει, επιτέλους, η λειτουργία του. Το θέμα μας δεν είναι το μουσείο, αλλά ο λόφος δίπλα στο μουσείο, το λεγόμενο Αμφείον. Ένα λόφος αινιγματικός με πολύ μυστήριο. Ένας λόφος που για λόγους σκοπιμότητας δεν έχει ερευνηθεί για να σταματήσουν οι φιλολογίες και οι παραφιλολογίες. Το Αμφείο συνδέεται με τους δύο γιους του Δία- Θηβαίοι Διόσκουροι- που τείχισαν την τότε Καδμεία, ενώ από το όνομα της γυναίκας του Ζήθου, την Θήβη, προήλθε το όνομα της πόλης με την τόση μεγάλη ιστορία.

Τα δυο αδέλφια Αμφίονας και Ζήθος, οι Θηβαίοι Διόσκουροι, θάφτηκαν σε ένα κοινό μνήμα, που βρίσκεται στο βόρειο μέρος της Καδμείας, ακριβώς έξω από τις “Βορραίες Πύλες”, σε ένα τύμβο, όπου κατά τον Παυσανία (“Βοιωτικά” 17.4 ) «γης χώμα εστίν ου μέγα». Αυτό το μνημείο είναι γνωστό σε λίγους σήμερα με το όνομα “Aμφείον” ή “Άμφιον”, όπως το ονόμαζαν οι πρόγονοί μας, « και αγαγόντες επί το Αμφείονθέσταιεκέλευον τα όπλα » (Ξενοφώντος Ελληνικά, 5,48 ), «Ο δε Αρχίαςκαλέσας τον Θεόκριτον και τω Λυσανορίδαπροσαγαγών ιδία λαλεί πολύν χρόνονεκνεύσας της οδού μικρόν υπό το Άμφιον» ( Πλουτάρχου, Περί του Σωκράτους δαιμονίου, 4 ).

Η συνέχεια >>>VagiaBlog…

Aς αφήσουμε τον Παυσανία να μας διηγηθεί την περιήγησή του (Βοιωτικά, κεφ. 17, 2-7) :

« Η πυρά των παιδιών του Αμφίονα απέχει από τους τάφους μισό περίπου στάδιο. Η στάχτη από την πυρά διατηρείται ακόμη(*1). Δύο λίθινα αγάλματα της Αθηνάς, της επονομαζόμενης ζωστηρίας(*2) λένε πως τα αφιέρωσε ο Αμφιτρύων, γιατί σ’ αυτό το μέρος είχε φορέσει τα όπλα ο Αμφιτρύων, όταν επρόκειτο ν’ αντιταχθεί κατά των Ευβοέων και του Χαλκώδοντα (*3). Το να φορέσει κανείς τα όπλα οι παλιοί το έλεγαν «ζώσασθαι». Όταν ο Όμηρος παρουσιάζει τον Αγαμέμνονα να μοιάζει στη “ζώνη” με τον Άρη, λένε, πως αναφέρεται στην ομοιότητα του οπλισμού τους.

Ο κοινός τάφος του Ζύθου και του Αμφίονα είναι ένας σωρός χώματος, όχι μεγάλος. Οι κάτοικοι της ΦωκικήςΤιθορέας θέλουν να κλέψουν χώμα απ’ αυτόν, όταν ο ήλιος περνάει δια του αστερισμού του ταύρου. Αν τότε πάρουν απ’ αυτόν χώμα και μ’ αυτό περιβάλλουν τον τάφο της Αντιόπης, η χώρα των Τιθορέων θα γίνει εύφορη, ενώ η χώρα των Θηβαίων θα είναι λιγότερο εύφορη. Γι’αυτό οι Θηβαίοι κατά το χρονικό τούτο διάστημα φρουρούν τον τάφο. Οι δύο πόλεις το πίστεψαν αυτό εξ αφορμής των χρησμών του Βάκι, όπου αναφέρονται τα εξής:

«Αλλ’ όταν κάποιος από την Τιθορέα κάνει για τον Αμφίονα και το Ζήθο

χοές εξιλαστήριες και ευχές,

τότε που η δύναμη του λαμπρού ήλιου ζεσταίνει τον ταύρο,

φυλάξου από κακό όχι μικρό

που επέρχεται στην πόλη, γιατί οι καρποί φθίνουν σ’ αυτή,

αν πάρουν χώμα και το φέρουν στον τάφο του Φώκου».

Το ονομάζει “τάφο του Φώκου” ο Βάκις για τον εξής λόγο: Η σύζυγος του Λύκου τιμούσε περισσότερο από όλους τους θεούς το Διόνυσο. Όταν αυτή έπαθε ό,τι αναφέρουν οι παραδόσεις, ο Διόνυσος αγανάκτησε κατά της Αντιόπης. Κάποια μνησικακία συνοδεύει πάντα τις από μέρους των θεών υπερβολικές τιμωρίες. Λένε πως η Αντιόπη τρελάθηκε και, μέσα στην παραφροσύνη της, πλανώνταν σ’ όλη την Ελλάδα, ώσπου ο Φώκος, ο γιος του Ορνυτίωνα, γιου του Σισύφου, τη συνάντησε και τη νυμφεύτηκε, αφού τη γιάτρεψε. Γι’ αυτό έχει γίνει κοινός τάφος για την Αντιόπη και το Φώκο. Οι παρά τον τάφο του Αμφίονα λίθοι που έχουν χρησιμοποιηθεί και που δεν είναι με επιμέλεια δουλεμένοι, λένε πως είναι οι βράχοι που ακολούθησαν το άσμα του Αμφίονα. Παρόμοια λέγονται και για τον Ορφέα, πως δηλαδή τον ακολουθούσαν τα θηρία, όταν κιθαρωδούσε».

Ο τύμβος των Αμφίονα και Ζήθου ανακαλύφθηκε και ανασκάφτηκε κατά τα έτη 1971-73 από τον αρχαιολόγο Θεόδωρο Σπυρόπουλο, στον λόφο που βρίσκεται πίσω από το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο, προς το βόρειο τμήμα της πόλης. ( Θ.Σπυρόπουλος, “Αμφείον : Έρευνα και Μελέτη του Μνημείου του Αμφείου Θηβών”, 1981 ). To πιο σημαντικό στον τύμβο του Αμφείου έγκειται στο γεγονός πως είναι το μοναδικό κτίσμα στην Ελλάδα με σχήμα κλιμακωτής πυραμίδας, ανάλογο με αυτήν του Ζοζέρ στην Αίγυπτο, που αποτελεί το αριστούργημα του Ιμχοτέμπ.

Το μνημείο αυτό ανάγεται στην προμυκηναϊκή- πρωτοελλαδική περίοδο, ενώ ο κιβωτιόσχημος τάφος στην κορυφή του λόφου ανάγεται στην Μεσοελλαδική εποχή. Δηλαδή το Αμφείο είναι ένα πανάρχαιο μνημείο, σύγχρονο των Αιγυπτιακών βαθμιδωτών πυραμίδων της 5ης και 6ης Δυναστείας ( 2500-2000 π.χ.).

Όπως αναφέρει ο ίδιος ο αρχαιολόγος, που ανέσκαψε τον λόφο, στο περιοδικό “ Τρίτο Μάτι ”, για την τοποθεσία και την ονοματοθεσία του λόφου υπήρχαν βάσιμες και ασφαλείς καταγραφές της αρχαίας παράδοσης. Οι τραγικοί μας ποιητές του 5ου και 4ου π.χ. αιώνα, που η θεματογραφία των δραματικών τους έργων υπήρξε ο “Θηβαϊκός Κύκλος”, όπως ήταν αναγκαίο τοπογράφησαν τις θέσεις των φυσικών και μνημειακών αναφορών τους, στα πλαίσια των οποίων εξελίχθηκε η δράση των ηρώων των τραγωδιών τους. Ο Αισχύλος, όπως προκύπτει από την τραγωδία “Επτά επί Θήβας”, κάνει μια λαμπρή αναφορά αλλά και περιγραφή για τα φυσικά ορόσημα της Θηβαϊκής ακρόπολης, της περίφημης Καδμείας, επίσης περιγράφει και τις πύλες του τείχους. Όλοι οι μελετητές της Θηβαικής μνημειακής τοπογραφίας, όπως ο Fabricius, o Willamowitz και ιδιαίτερα ο Αντ. Κεραμόπουλος, συμφωνούν στην τοπογραφική θέση του Αμφείου, δηλαδή πως είναι ο λόφος που βρίσκεται βόρεια της Καδμείας. Απ’ αυτήν τον χωρίζει ένας αυχένας, που ήταν βαθύτερος αρχικά, όμως ρηχότερος σήμερα λόγω προσχώσεων. Ο Αισχύλος ( “ Επτά επί Θήβας”, 526 ) γράφει:

« Τον δε πέμπτον αυ, λέγω

πέμπταισιπροσταχθένταβορραίαιςπύλας

τύμβον κατ’ αυτόν διογενούς Αμφίονος ».

Είναι προφανές πως “ αι ΒορραιαίΠύλαι ”, που αναφέρει ο Αισχύλος, μόνο στο βόρειο άκρο της ωοειδούς Καδμείας μπορούν να τοποθετηθούν, η οποία μάλιστα σ’ αυτό το άκρο στενεύει. Απέναντι απ’ αυτές τις πύλες υπάρχει μόνον ο λόφος και ο τύμβος των Διογενών αδελφών, που φέρει το όνομα “ Αμφείον ”. Γύρω απ’ αυτό το λόφο απλώνεται η εύφορη Θηβαική πεδιάδα, το αρχαίο “Αόνιον Πεδίον ”. O Αισχύλος επίσης αναφέρει το ταφικό μνημείο ως μετέωρο, δηλαδή σαν υψηλό ορόσημο. Στην τραγωδία “Ικέτιδες”, 662, γράφει :

« Αρμάτων δ’ οχήματα ( ορώ )

ένερθε σεμνών μνημάτων Αμφίονος ».

Ο Ευριπίδης ιστορεί πως ο Παρθενοπαίος για να παρατάξει τον στρατό του προ των πυλών της Καδμείας, αυτών που λέγονται “Βορραίες” ή “Ωγύγιες Πύλες”, παρέκαμψε τον λόφο με το μνήμα του Ζήθου (Ευριπίδου “Φοίνισσαι”, 145 ) : «αμφί μνήμα Ζήθου περά». Σχετική είναι και η αναφορά του Παυσανία : «Ζήθω δε και Αμφίονι εν κοινώ Γης χώμα έστιν ου μέγα». Έτσι ο περιηγητής του 2ου μ.Χ. αιώνα αναπαράγει την παράδοση που θέλει τους Θηβαίους Διόσκουρους να έχουν ταφεί στο ίδιο μνήμα, αλλά περιγράφει και τον τύμβο, που επισκέφθηκε.

Τον κοινό τάφο αποκάλυψε ο Θ.Σπυρόπουλος κατά την περίοδο 1970-1973, οπότε η μυθολογική παράδοση ενός σεπτού και σημαντικού μνημείου του προϊστορικού πολιτισμού της πατρίδας μας, αποδείχτηκε πέρα για πέρα ακριβής. Ο τύμβος, που κάλυπτε τον κοινό τάφο, αποδείχτηκε πως δεν ήταν απλά χώμα. Ήταν μια κατασκευή σε σχήμα κόλουρου κώνου, φτιαγμένη με πλίνθους, όπου στο βόρειο τμήμα της είχε γίνει ο κιβωτιόσχημος τάφος των δυο ηρώων. Ανακαλύφτηκε μια μνημειώδης ταφική εγκατάσταση με πελώρια καλυπτήρια πλάκα και διπλή πόρτα στη βόρεια πλευρά της.

Ο τάφος δεν ήταν ανέπαφος, αλλά συλημένος. Σ’ αυτόν βρέθηκαν διασκορπισμένα σκελετικά λείψανα και τρία χρυσά κοσμήματα κρινοπαπύρων ύψους 33mm ( χιλιοστών ), με διπλή αντιθετική σπείρα στη βάση των ανθήρων και στέλεχος που κατέληγε σε θηλιά ανάρτησης. Σίγουρα θα υπήρχαν περισσότερα τμήματα από ένα ή δύο περιδέραια, τα οποία αναδείκνυαν το βασιλικό και ιερατικό αξίωμα των Διοσκούρων. Τα χρυσά κοσμήματα, από τα ωραιότερα του Ελληνικού χώρου, και τα άλλα ευρήματα του τάφου (σκύφος, σαλτσιέρα) χρονολογούν την κατασκευή του τάφου και του τύμβου, που τον καλύπτει, κατά τους πρωτοελλαδικούς ΙΙ χρόνους, δηλαδή κατά την περίοδο 2700-2400 π.χ.

Οι κλιτύες του λόφου του Αμφείου έχουν διαμορφωθεί τεχνητά σε επάλληλα κωνικά άνδηρα, ώστε το όλο μνημείο να αποκτήσει κλιμακωτή μορφή πυραμίδας με τέσσερις βαθμίδες, με στόχο να είναι ορατό από μακριά (τηλεφανές). Ο λόφος, λοιπόν, είχε λαξευτεί ώστε να πάρει το τρίβαθμο σχήμα, στην κορυφή του οποίου χτίστηκε ο τύμβος με τον κοινό τάφο του Αμφίονα και του Ζήθου. Είναι εμφανέστατοι οι περίδρομοι ( διάδρομοι ) σε κάθε βαθμίδα ακόμη και σήμερα, που όχι μόνο έχει εγκαταλειφθεί το μνημείο ώστε να γίνει σκουπιδότοπος, αλλά τμήματα του λόφου έχουν παραχωρηθεί, ώστε να γίνουν παιδικός σταθμός, παιδική χαρά, πνευματικό κέντρο ( παλιά ΔΕΗ ) και χώρος αποθήκευσης υλικού για την συγκέντρωση των απορριμμάτων του δήμου. Οι κώνοι μετρήθηκαν, και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ύψος τους, γιατί ο κάτω κώνος έχει διπλάσιο ύψος από τον ανώτερό του!

Τύμβος : 2,20 m

Πρώτος κώνος : 4,40 m

Δεύτερος κώνος : 8,80 m

Τρίτος κώνος : 17, 60 m.

Μέσα στο Αμφείο ο Θ. Σπυρόπουλος ανακάλυψε ένα καταπληκτικό, πανάρχαιο σύστημα από φρεάτια, στοές, κλίμακες και κόγχες. Στη βάση του λόφου υπάρχει το βραχώδες σώμα του λόφου, όπου από τον Κεραμόπουλο είχαν βρεθεί προμυκηναϊκά όστρακα αγγείων, μετά είναι το “λευκάζον στρώμα γης” και τελευταίος ο τύμβος.

O λόφος έχει ψαμμολιθική σύσταση και γίνεται εύκολα η λάξευση. Στο εσωτερικό του οι σήραγγες διατηρήθηκαν σε άριστη κατάσταση, σε βάθος πάνω από 20m.Η πρόσβαση στο εσωτερικό γίνεται βασικά από ένα κατακόρυφο φρέαρ, που αποκαλύφτηκε στην περίμετρο του πλίνθινου τύμβου, στα βόρεια του μεγάλου τάφου, που υπάρχει στην κορυφή. Το φρέαρ έχει διάμετρο περίπου 1m. Υπάρχει και δεύτερο φρέαρ στη δυτική πλευρά, ελαφρώς κεκλιμένο, που πιθανώς να εξυπηρετούσε στον φωτισμό του εσωτερικού χώρου και στον εξαερισμό, κάτι που συμβαίνει και στα υπόγεια αιγυπτιακά μνημεία. Το όλο έργο είναι περίτεχνο κι επιμελές. Οι σήραγγες διατρέχουν το εσωτερικό του λόφου σε ευθύγραμμα τμήματα, που σε ορθές γωνίες σχηματίζουν μια μαιανδροειδή σχάρα σε όλο το εσωτερικό του λόφου. Το ύψος των σηράγγων είναι 5m , το πλάτος τους 1,80m και η οροφή τους είναι σε σχήμα καμάρας. Στο βράχο έχουν ανοιχτεί αμφίπλευρα κόγχες ύψους 2,5m, καμαρωτές στο πάνω μέρος τους.

Δυστυχώς κι εδώ συνέβη αυτό που ο σοφός λαός μας έχει συνοψίσει στη φράση «η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της»! Ας ακούσουμε το παράπονο του ίδιου του ερευνητή αρχαιολόγου :

«Αλλά δυστυχώς δεν μας άφησαν! Ούτε καν προλάβαμε να διατρέξουμε όλες τις υπόγειες σήραγγες, να τις σχεδιάσουμε και να τις φωτογραφίσουμε…Το περίτεχνο αυτό πλέγμα δεν ερευνήθηκε, διότι ο υπογράφων ανασκαφέας μετατέθηκε από την έδρα του το έτος 1973…Παρ’ ότι η έρευνα του Αμφείου έμεινε ημιτελής, το φρέαρ κλείστηκε με τσιμέντο…».

Φίλε αναγνώστη, οι Έλληνες στο όνομα αλλά ανθέλληνες πνευματικά για μια ακόμη φορά προσπάθησαν να διαγράψουν ένα σημαντικότατο ταφικό μνημείο, που καταδεικνύει πως η μυθολογία μας δεν είναι παραμύθια που διηγούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες στα εγγόνια τους, αλλά η πραγματική μας ιστορία, όπως μας την παραδίδει η παράδοσή μας! Τα ευρήματα και τα στοιχεία του Αμφείου υπήρξαν αρκετά για να τεκμηριώσουν την ερμηνεία του ως ταφικού βαθμιδωτού μνημείου της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, της εποχής 2600-2400 π.χ., δηλαδή αρχαιότερου από την Μεγάλη Πυραμίδα! Έτσι ανατρέπονταν τα σχέδια αυτών που θέλουν τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό να προέρχεται από τον ανατολικό και τον Αιγυπτιακό. Μερικά κυβικά τσιμέντο έλυσαν το πρόβλημα…και δεν διατάραξαν τις ισορροπίες… Όμως το ψέμα και η απάτη έως πότε θα επικρατήσουν; Δεν είναι μακριά ο καιρός που το σκοτάδι της πλάνης θα σκορπιστεί και θα ‘ρθει η αυγή όπου το “ Απολλώνειο Φως ” της αλήθειας θα λάμψει…

Πρόσθετες πληροφορίες:

* Το εσωτερικό του Αμφείου εξυπηρετούσε μια ταφική οικονομία και πρακτική. Η περίτεχνη διαδρομή των σηράγγων μπορεί να ερμηνευθεί σαν ένα τέχνασμα παραπλάνησης των τυμβωρύχων. Υπάρχει μεγάλη ομοιότητα με τα αιγυπτιακά ταφικά μνημεία του Αρχαίου και Μέσου Βασιλείου, στα οποία υπάρχουν επίσης σήραγγες, κλίμακες και κόγχες, όπως και στο Αμφείο.

Σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι της Τιθορέας στην Φωκίδα έπαιρναν κρυφά χώμα από το Αμφείον, όταν ο ήλιος περνούσε από τον αστερισμό του Ταύρου ( Μάιος ). Ο Παυσανίας αναφέρει ( “Βοιωτικά”, 17.4 ) : « επειδάν τον εν τω ουρανώταύρον ο ήλιος διεξίη ». Οι Τιθορείς παίρνοντας κρυφά χώμα από το Αμφείο, το έφερναν στο μνήμα της Αντιόπης, της μητέρας των Θηβαίων Διοσκούρων, κι έτσι η χώρα τους γινόταν πιο εύφορη, ενώ μειωνόταν η ευφορία της Θηβαικής γης.

Υπήρχε και χρησμός του Βάκιδος, ενός μάντη των αρχαικών χρόνων από την Αρκαδία, σύμφωνα με τον οποίο οι Θηβαίοι έπρεπε να φυλάνε το ταφικό μνημείο από τους Τιθορείς. Έτσι, όπως αναφέρει ο Παυσανίας : « Επί τούτω φρουράν οι Θηβαίοι τότε έχουσι του μνήματος ». Γι’ αυτή την “κλοπή” ο Παυσανίας χρησιμοποίησε το ρήμα “ υφαιρείσθαι”, γράφοντας χαρακτηριστικά : « Υφαιρείσθαι δ’ εθέλουσιν απ’ αυτού της γης οι Τιθορέαν την εν τη Φωκίδι έχοντες ». Αυτή η “υφαίρεση” υποδηλώνει πως έπαιρναν το χώμα από το εσωτερικό, δηλαδή υπήρχαν σήραγγες.

Η βαθμιδωτή πυραμίδα του Αμφείου συνδέεται με ένα αστρονομικό φαινόμενο, την είσοδο του ήλιου στον αστερισμό του Ταύρου. Αυτός ο αστερισμός πήρε το όνομά του Ταύρος, γιατί απεικονίζει τον ταύρο στον οποίο μεταμορφώθηκε ο Δίας, όταν άρπαξε την Ευρώπη, την αδελφή του Κάδμου, που υπήρξε ο θείος ιδρυτής της Θήβας. Να σημειώσουμε εδώ πως ο αστερισμός του Ταύρου βρίσκεται δίπλα στον αστερισμό του Ωρίωνα, που οποίου γεωμετρική προβολή αποτελούν οι πυραμίδες της Γκίζας στην Αίγυπτο.

Υπάρχει, επομένως, ένα σαφέστατο γεωδαιτικό χαρακτηριστικό του προσανατολισμού του Αμφείου. Προσανατολισμένη είναι και η σήραγγα που οδηγεί στον υπόγειο ταφικό θάλαμο, έχοντας την κατεύθυνση Ν-Β, δηλαδή προς τον Πολικό Αστέρα.

* Ο Παυσανίας τοποθετεί στις ανατολικές υπώρειες του λόφου του Αμφείου τις πυρές των Νιοβίδων. Αυτές οι “πυρές” αναφέρονται σε καύσεις εναγισμάτων και βρίσκονται κοντά στον κοινό τάφο του Αμφίονα και του Ζήθου. Εξάλλου, σύμφωνα με την παράδοσή μας, που αλλού θα μπορούσαν να βρίσκονται, παρά κοντά στους τάφους των συγγενών τους; Νιοβίδες ήσαν τα άτυχα παιδιά του Αμφίονα και της Νιόβης, που σκοτώθηκαν από τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, εξαιτίας της καυχησιολογίας της μητέρας τους. Ο αρχαίος περιηγητής γράφει :

« Θηβαίοις δε ενταύθα και τα μνήματα πεποίηνται των Αμφίονος παίδων, χωρίς μεν των αρρένων, ιδία δε τοις παρθένοις…Απέχει δε η πυρά των Αμφίονος παίδων ήμισυ σταδίου μάλιστα από των τάφων. Μένει δε τέφρα και ες τόδε η από της πυράς ».

Είναι προφανές πως οι Θηβαίοι όχι μόνον έδειχναν σεβασμό προς τα μνημεία του ηρωικού τους παρελθόντος, αλλά οι τοποθεσίες αυτές αποτέλεσαν για τους κατοίκους της πόλης τόπους λατρείας και θυσιών.

----------------------------------------------------------

(*1) Εκτός από τους τάφους των παιδιών του Αμφίονα και της Νιόβης, των Νιοβιδών, τους οποίους ο Παυσανίας αναφέρει στο κεφ. 16, 7, ( οι Θηβαίοι έχουν εδώ και τάφους των παιδιών του Αμφίονα, χωριστά για τ’ αγόρια κι έναν ιδιαίτερο για τα κορίτσια), διατηρούσαν στη Θήβα ως ιερό κατάλοιπο την πυρά από την καύση τους, η οποία απείχε από τους τάφους 80-90m.

(*2) Aπό το επίθετο αυτό προκύπτει πως οι Θηβαίοι τιμούσαν την Αθηνά ως προστάτη τους στη μάχη. Ίσως να ήταν χαρακτηριστική η λατρεία της Παλλάδας στην περιοχή, όπου εμφανιζόταν ως προστάτρια στον πόλεμο, γιατί και στην Τανάγρα υπήρχε κοινό ιερό της θεάς με τον πατέρα της, τον Δία μαχανέα, δηλ. τον Δία σωτήρα, που μηχανευόταν τρόπους σωτηρίας. Από την Τανάγρα είναι γνωστός λίθινος πίνακας με την αναθηματική επιγραφή : «Διός μαχανέος, Αθανάςζωστειρίας».

(*3) Ο Αμφιτρύων, σύζυγος της Αλκμήνης, της μητέρας του Ηρακλή, έκανε τον πόλεμο με τους Άβαντες της Εύβοιας, που είχαν βασιλιά τον Χαλκώδοντα, με σκοπό να απαλλάξει τη Θήβα από το φόρο υποτέλειας προς αυτούς. Στη μάχη σκοτώθηκε ο Χαλκώδων και ο τάφος του ήταν στο δρόμο Θήβας- Χαλκίδας, πριν το Άρμα και τη Μυκαλησσό.