Αποσυμβολισμός του μύθου του Κάδμου

Αποσυμβολισμός του μύθου του Κάδμου

[[ δαμ-ων ]]

Β΄ μέρος
Με το θέμα της γνώσης ασχολήθηκε ο Πλάτωνας σε πολλά από τα έργα του. Γι’ αυτόν η γνώση ανυψώνεται σε ανώτερα επίπεδα από τα γήινα, έχοντας σκοπό να μην παρέχει απλά πληροφόρηση αλλά να ανάγει τον άνθρωπο σε θεία κατάσταση. Προς το σκοπό αυτό, πρέπει να γνωρίσει και προσωπικά να κατανοήσει τις γνήσιες ηθικές αξίες. Έτσι είναι αναγκαίο να διαθέτει φιλοσοφική αρετή, που να βασίζεται στην άμεση προσωπική επίγνωση της δομής του σύμπαντος, της φύσης στην οποία ενεργεί, αλλά και της θέσης του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν. Αυτή την επίγνωση θα την αποκτήσει ο νους όταν εκπαιδευτεί στην επίπονη επιστημονική σκέψη. Επομένως η επίγνωση αυτή αποτελεί “γνώση” κι εξασφαλίζεται με τη “διδαχή”, με τη διαφορά, όμως, ότι αυτή η διδαχή δεν περιλαμβάνει μόνο μετάδοση “πορισμάτων”. Δεν μπορεί να γίνει κανείς σπουδαίος στοχαστής προσλαμβάνοντας απλά πληροφορίες, αλλά όταν διεγείρει μέσα στη ψυχή του τη δύναμη και τη φιλοδοξία να σκέφτεται ο ίδιος για λογαριασμό του, κι όχι οι άλλοι γι’ αυτόν.
Η ωραιότερη ενασχόληση για τον άνθρωπο είναι η αναζήτηση της αλήθειας και η γνώση της ψυχής. Ο Αριστοτέλης μας λέει: « Των καλών και τιμίων την είδησιν υπολαμβάνοντες, μάλλον σ’ ετέραν ετέρας ή κατ’ ακρίβειαν ή τω βελτιόνων τε και θαυμασιωτέρων είναι, δι’ αμφότερα ταύτα την περί της ψυχής ιστορίαν ευλόγως αν εν πρώτοις τιθείημεν. δοκεί δε και προς αλήθειαν άπασαν η γνώσις αυτής μεγάλα συμβάλλεσθαι, μάλιστα δε προς την φύσιν.» [ Μετάφρ.: Επειδή θεωρούμε πως η γνώση είναι από τα όμορφα και πολύτιμα πράγματα, και μάλιστα η μια περισσότερο από την άλλη, είτε για την ακρίβειά της, είτε γιατί είναι γνώση ανώτερων και θαυμαστότερων πραγμάτων, θα μπορούσαμε εύλογα, και για τους δύο αυτούς λόγους, την έρευνα για την ψυχή να την τοποθετήσουμε μεταξύ των πρώτων. Φαίνεται μάλιστα πως, γενικά στην αναζήτηση της αλήθειας, η γνώση της ψυχής συμβάλλει σημαντικά, και κυρίως στην έρευνα της φύσης, γιατί είναι κάτι σαν αρχή των όντων που έχουν ζωή.] ( Αριστοτέλους “Περί Ψυχής Α’”, 402a, 1-7 ). Κι όλα αυτά συνδέονται με την αρετή.

Η συνέχεια >>> VagiaBlog…

Κυρίαρχο θέμα, στους πλατωνικούς διαλόγους, είναι η αρετή, που αποτελεί βασική ηθική αρχή. Το ίδιο, βασική αρχή, την θεωρούσαν κι ο Αριστοτέλης και ο Θωμάς ο Ακινάτης. Σ’ αυτήν αναφέρονταν όταν ήθελαν να ορίσουν τον αγαθό άνθρωπο, την ενάρετη ζωή και την υγιά κοινωνία.
Σε έναν από τους διαλόγους του Πλάτωνα, μέσα από το στόμα του Σωκράτη, ακούμε: « Αρετήν μεν άρα, ως έοικεν, υγίειά τέ τις αν είη και κάλλος και ευεξία ψυχής, κακία δε νόσος τε και αίσχος και ασθένεια. Έστιν ούτω.
Άρ’ ούν ου και τα μέν καλά επιτηδεύματα εις αρετής κτήσιν φέρει, τα δ’ αισχρά εις κακίας;»
[ Μετάφρ.: Αρετή λοιπόν, καθώς φαίνεται, θα είναι κάποια υγεία και ομορφιά και ευεξία της ψυχής, και κακία μια αρρώστια και ασκήμια και ανημποριά. Έτσι είναι. Δεν οδηγούν λοιπόν οι καλές πράξεις στην απόκτηση της αρετής, και οι αισχρές της κακίας;] ( Πλάτωνος “Πολιτεία”, βιβλ. Δ, 444 e )
Κάθε αρετή αποτελεί μια ηθική αξία και ταυτόχρονα μια αλήθεια.Ο Πλάτωνας μεταφέρει την αρετή στο “επέκεινα”, στο βασίλειο των ιδεών, την απολυτοποιεί, και όπως κάθε απόλυτη ιδέα, η αρετή γίνεται το απόλυτο πρότυπο για κάθε πράξη του ανθρώπου. Η αρετή αυτή επιμερίζεται στις λεγόμενες “πρώτες αρετές”, που είναι η σοφία ( φρόνηση ), η ανδρεία, η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη. Ο Αριστοτέλης συνδέει, βασικά, την αρετή με τη “μεσότητα”, το μέτρο, την ενδιάμεση θέση ανάμεσα σε δύο θέσεις αντίθετες, που είναι συγχρόνως και θέσεις υπερβολής. Η αρετή διακρίνεται σε δύο κύριες κατηγορίες: στις διανοητικές και στις ηθικές αρετές. Οι πρώτες θεμελιώνονται στη φρόνηση, ενώ οι δεύτερες, σύμφωνα με την ετυμολογία που κάνει ο Αριστοτέλης, παράγοντας το ήθος από το έθος, είναι περισσότερο οι συνηθισμένες αρετές, που εμφυτεύονται στην ψυχή από τον εθισμό χάρη στα ήθη μιας διαμορφωμένης πολιτείας. (31)
« Διορίζεται δε και η αρετή κατά την διαφοράν. Λέγομεν γαρ αυτών τας μεν διανοητικάς τας δε ηθικάς, σοφίαν μεν και σύνεσιν και φρόνησιν διανοητικάς, ελευθεριότητα δε και σωφροσύνην ηθικάς. Λέγοντες γαρ περί του ήθους ου λέγομεν ότι σοφός ή συνετός αλλ’ ότι πράος ή σώφρων. Επαινούμεν δε και τον σοφόν κατά την έξιν. Των έξεων δε τας επαινετάς αρετάς λέγομεν ».
( Αριστοτέλους “Ηθικά Νικομάχεια”, βιβλ. Α’, 13 ).Και συνεχίζει:
« Εφ΄ημίν και η αρετή, ομοίως δε και η κακία. Εν οίς γαρ εφ’ ημίν το πράττειν, και το μη πράττειν, και εν οίς το μη , και το ναι…Ει δ’ εφ’ ημίν τα καλά πράττειν και τα αισχρά, ομοίως δε και το μη πράττειν, τούτο δ’ ήν το αγαθοίς και κακοίς είναι, εφ’ ημίν άρα το επιεικέσι και φαύλοις είναι »
( Αριστοτέλους “Ηθικά Νικομάχεια”, βιβλ. Β’, 7) .
Για τον Πλάτωνα η αρετή ούτε έμφυτη είναι, μα κι ούτε μαθαίνεται από συνηθισμένους δασκάλους, αλλά προέρχεται από μια καλότυχη και παράλογη “ιερή μανία” « θεία μοίρα άνευ νού ».
Μπορεί να διδαχθεί όμως από εμπνευσμένους δασκάλους, των οποίων η αρετή θα ήταν απέναντι στην αρετή των άλλων, όπως το δέντρο απέναντι στη σκιά του. Ο Σωκράτης υποστηρίζει, με έμφαση, ότι η αρετή είναι γνώση! Το ίδιο λέει λίγους αιώνες αργότερα ο Απ. Πέτρος: « Και αυτό τούτο δε σπουδήν πάσαν παρεισενέγκαντες επιχορηγήσατε εν τη πίστει υμών την αρετήν, εν δε τη αρετή την γνώσιν » ( Β’ Επιστ. Πέτρου, α’ 5 ).
Κατά την πλατωνική πεποίθηση η αληθινή αρετή είναι: « κάθαρσίς τις των τοιούτων πάντων και η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη και η ανδρεία, και αυτή η φρόνησις καθαρμός εστί ».
Ας δούμε, όμως, το σχετικό απόσπασμα: « Εν γένει αληθής αρετή μόνον μετά φρονήσεως υπάρχει , είτε προστίθενται είτε αφαιρούνται και οι απολαύσεις και οι φόβοι κι όλα τα άλλα τα όμοια. Ενώ όταν αυτά τα πράγματα χωρίζονται από τη φρόνηση και ανταλλάσσονται αναμεταξύ τους, φοβούμαι ότι η αρετή, που προσδιορίζεται μ’ αυτό τον τρόπο, είναι απλά απατηλή εικόνα, ότι αρμόζει πραγματικά σε ανδράποδα και δεν έχει μέσα της τίποτα το υγιές και το αληθές. Το αληθές απεναντίας είναι ότι και η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη και η ανδρεία είναι κατά κάποιον τρόπο μια κάθαρση όλων αυτών των απολαύσεων και φόβων, και αυτή η φρόνηση κατά βάθος δεν είναι τίποτα άλλο παρά μέσο κάθαρσης…» ( Πλάτωνος Φαίδων, 69 b-c )
Η αρετή είναι μία και τα μέρη της, οι πολλές αρετές , ταυτίζονται με την μία αρετή, όπως τα μόρια του χρυσού ταυτίζονται με μια ράβδο χρυσού. Έτσι η αρετή είναι μία και μόνη και ταυτίζεται με τη σοφία ( γνώση ). Τότε η αρετή διδάσκεται και μια τέτοια γνώση δεν μπορεί να νικηθεί από την ηδονή, γιατί φωτίζει το νου και ταυτόχρονα διδάσκει τον άνθρωπο να διακρίνει το πραγματικό συμφέρον για την ψυχή του.
Η άποψη του Σωκράτη είναι ότι στρέφοντας τη ματιά μας στον ιδεώδη κόσμο βεβαιωνόμαστε πως στο σύμπαν δεν υπάρχει διαρκής ροή, όπως υποστηρίζει ο Ηράκλειτος, αλλά υπάρχουν σταθερά και απαρασάλευτα δεδομένα, όπως το αγαθό και το ωραίο καθαυτό, τα οποία είναι απόλυτα. Αφού είναι μόνιμα και σταθερά μπορούν να εξερευνηθούν και να γνωριστούν επιστημονικά, άρα είναι αντικείμενα γνώσης.
Η γνώση πολλές φορές δεν χρησιμοποιείται σωστά και μεταδίδεται από μη σωστούς ανθρώπους. ( Ας σκεφθούμε, εδώ, αν όλοι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές των μαθητικών και φοιτητικών μας χρόνων ήσαν σωστοί και πόσοι απ’ αυτούς άφησαν τα σημάδια τους πάνω μας ). Στο σημείο αυτό αρμόζει η συμβουλή που δίνει ο φιλόσοφος στον Κρίτωνα, όπως μεταφέρεται στο πλατωνικό έργο “Ευθύδημος”, όταν αναφέρεται στη φιλοσοφία την οποία δεν διακονούν πάντοτε οι κατάλληλοι άνθρωπο. Όσο για τη φιλοσοφία, του λέει, μη την κρίνεις έχοντας υπόψη σου εκείνους που την ασκούν. Αυτοί μπορεί να είναι καλοί, μπορεί να είναι και κακοί, πράγμα που συμβαίνει με όλες τις ανθρώπινες επιδόσεις και ασχολίες. Να βασανίσεις από κάθε άποψη το ίδιο το αντικείμενο και τότε θα διαμορφώσεις ορθή γνώμη γι’ αυτό.
« Ω φίλε Κρίτων, ουκ οίσθα ότι εν παντί επιτηδεύματι οι μεν φαύλοι πολλοί και ουδενός άξιοι, οι δε σπουδαίοι ολίγοι και παντός άξιοι;…αλλ’ εάσας χαίρειν τους επιτηδεύοντας φιλοσοφίαν, είτε χρηστοί εισιν είτε πονηροί, αυτό το πράγμα βασανίσας καλώς τε και αύ, εάν μεν σοι φαίνηται φαύλον ον, πάντ’ άνδρα απότρεπε, μη μόνον τους υείς. Εάν δε φαίνηται οίον οίμαι αυτό εγώ είναι, θαρρών δίωκε άσκει, το λεγόμενον δη τούτο, αυτός τε και τα παιδία ». ( Πλάτωνος Ευθύδημος, 307 b-c )
Η γνώση της ζωής επιτυγχάνεται όταν κατανοήσουμε τις Τέσσερεις Ευγενείς Αλήθειες:
1. Η ζωή του φαινομενικού σύμπαντος είναι αδιαχώριστη από τον πόνο και τη θλίψη (*8).
2. Αιτία του πόνου είναι η επιθυμία της ζωής του κόσμου των φαινομένων.
3. Η κατάπαυση του πόνου (*9)κατορθώνεται με την εκρίζωση κάθε επιθυμίας ζωής μέσα στον φαινομενικό κόσμο.
4. Η οδός για την κατάπαυση του πόνου πραγματοποιείται όταν ακολουθήσουμε την ευγενή ατραπό, που εκφράζεται με ορθή πίστη (*10), ορθή πρόθεση (*11), ορθή ομιλία (*12), ορθές πράξεις (*13), ορθό τρόπο ζωής (*14), ορθή προσπάθεια, ορθή μέριμνα (*15) και ορθή συγκέντρωση.
Ο Διδάσκαλος των αιώνων, ο Θείος Αγαπημένος, μας έδωσε πριν 2000 χρόνια το διαχρονικό του μήνυμα τονίζοντας: α) πως το άτομο, σαν άτομο, έχει τη δική του ξεχωριστή αξία, β) πως η ανθρωπότητα πρέπει να κάνει ένα τεράστιο βήμα, να υποστεί τη “νέα γέννηση”, να πνευματοποιηθεί, γ) να αγαπούμε τον πλησίον μας σαν τον εαυτό μας.
Ο Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός μας προτρέπει να γνωρίσουμε το Θεό καλλιεργώντας κλιμακωτά τη γνώση, λέγοντας: « …να δέχεται τη γνώση με υπομονή και ταπεινοφροσύνη και αγαθή ελπίδα, η οποία πηγάζει από τη βέβαιη πίστη, για να ανυψώνεται με τη μερική γνώση στο θείο έρωτα, με τη συνειδητή, λόγω αδυναμίας, άγνοια ν’ αποκτήσει ταπεινοφροσύνη, και με την επίμονηελπίδα και πίστη να επιτύχει το σκοπό του πράγματος που ζητεί.» ( Φιλοκαλία, τομ. Γ’) Έτσι μαθαίνουμε να τελειοποιούμαστε σύμφωνα με τις παραινέσεις του Χριστού, συμβάλλοντας στο ομαδικό καλό και στην προώθηση του Κοσμικού Σχεδίου.
Διαμέσου του Σωκράτη, ο Πλάτωνας μας λέει, σύμφωνα με τη διδασκαλία που πήρε από ιερείς και ιέρειες, καθώς κι από μεγάλους ποιητές, ότι η ψυχή μας είναι αθάνατη (*16) και η τωρινή ζωή μας αποτελεί απλά ένα επεισόδιο της ιστορίας της. Επομένως η ψυχή πρέπει να έμαθε τα πάντα πριν από πολύ καιρό, οπότε για να ξαναποκτήσει τη γνώση κάποιου στοιχείου που λησμόνησε, τώρα χρειάζεται να συγκεντρωθεί και να ακολουθήσει με επιμέλεια τις ενδείξεις, τις οποίες της παρέχει η ανάμνηση. Έτσι η μάθηση είναι ,ουσιαστικά, διεργασία ανάκλησης στη μνήμη.
Στο πλατωνικό έργο “Φαίδων” διαβάζουμε: « Εξ άλλου, Σωκράτη, έλαβε το λόγο ο Κέβης, και σύμφωνα με το επιχείρημα, το οποίο εσύ αναφέρεις στις ομιλίες σου, αν είναι αληθές, ότι δηλ. για εμάς τους ανθρώπους η μάθηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ανάμνηση, πρέπει κατ’ ανάγκη να έχουμε κάπου μάθει όσα τώρα θυμόμαστε. Τούτο δε είναι αδύνατο, αν δεν υπήρχε κάπου η ψυχή μας προτού πάρει αυτή την ανθρώπινη μορφή. Ώστε και μ’ αυτό τον τρόπο φαίνεται ότι η ψυχή είναι αθάνατη…» ( Πλάτωνος “Φαίδων”, 72 e )
Σε κάποιο άλλο σημείο, στο ίδιο βιβλίο συνεχίζει: « Ει δε γε, οίμαι, λαβόντες πριν γενέσθαι, γιγνόμενοι απωλέσαμεν, ύστερον δε ταις αισθήσεις χρώμενοι περί αυτά εκείνας αναλαμβάνομεν τας επιστήμας άς ποτε και πριν είχομεν, άρ ουχ ό καλούμεν μανθάνειν οικείαν αν επιστήμην αναλαμβάνειν είη; »
[ Μετάφρ.: Αφού δε συμβαίνει την γνώση, την οποία είχαμε αποκτήσει πριν γεννηθούμε, να την χάνουμε μόλις έρθουμε στον κόσμο, αφού δε μεταχειριστούμε τις αισθήσεις στην αντίληψη των αναφερομένων αντικειμένων, ν’ αποκτούμε και πάλι τις γνώσεις, που είχαμε κάποτε σε προγενέστερο χρόνο, δεν συμπεραίνουμε μετά απ’ αυτό ότι εκείνο που ονομάζουμε μάθηση είναι η εκ νέου απόκτηση μιας οικείας γνώσης; ] ( Πλάτωνος “Φαίδων”, 75 e ). Και συνεχίζει στο βιβλίο “Μένων”:
« Φασί γαρ την ψυχήν του ανθρώπου είναι αθάνατον, και τοτέ μεν τελευτάν, ό δη αποθνήσκειν καλούσι, τοτέ δε πάλιν γίγνεσθαι, απόλλυσθαι δ’ ουδέποτε. Δειν δη διά ταύτα ως οσιώτατα διαβιώναι τον βίον…Άτε ούν η ψυχή αθάνατός τε ούσα και πολλάκις γεγονυία, και εωρακυία και τα ενθάδε και τα εν Άδου και πάντα χρήματα, ουκ έστιν ό τι ου μεμέθηκεν. Ώστε ουδέν θαυμαστόν και περί αρετής και περί άλλων οίον τ’ είναι αυτήν αναμνησθήναι, ά γε πρότερον ηπίστατο. Άτε γαρ της φύσεως απάσης συγγενούς ούσης, και μεμεθηκυίας της ψυχής άπαντα, ουδέν κωλύει έν μόνον αναμνησθέντα, όδη μάθησιν καλούσιν άνθρωποι, τάλλα πάντα αυτόν ανευρεί, εάν τις ανδρείος ή και μη αποκάμνη ζητών. Το γαρ ζητείν άρα και το μανθάνειν ανάμνησις όλον εστίν ».
[ Μετάφρ.: Λέγουν λοιπόν πως η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη, άλλοτε τελευτά, είναι αυτό που ονομάζουν θάνατο, και άλλοτε ξαναγεννιέται, αλλά ποτέ δεν χάνεται. Χρειάζεται όμως γι’ αυτά να περνά κανείς τη ζωή του όσο το δυνατόν πιο όσια… Επειδή λοιπόν η ψυχή και αθάνατη είναι και πολλές φορές γεννήθηκε και έχει δει όλα τα πράγματα και όσα είναι εδώ και όσα είναι του Άδη, δεν είναι τίποτε που να μην το έχει μάθει. Ώστε καθόλου παράξενο να μπορεί αυτή και για την αρετή και για τα άλλα να ξαναθυμηθεί όσα και πριν ήξερε. Και επειδή όλη η φύση έχει ομοιογένεια και η ψυχή τα έχει μάθει όλα, τίποτε δεν εμποδίζει, αν ένα μόνο ξαναφέρει κανείς στο νου του, αυτό δα οι άνθρωποι ονομάζουν μάθηση, μόνος του να ξαναβρεί όλα τα άλλα, φτάνει να έχει θάρρος και να μην αποκάμει ερευνώντας. Γιατί η έρευνα και η μάθηση στο σύνολό τους ανάμνηση είναι ].
( Πλάτωνος “Μένων” 81 b-c-d ).
Και ο μεγάλος σοφός αποδεικνύει του λόγου το αληθές καλώντας έναν αμαθή νεαρό δούλο του Μένωνα, τον οποίο καθοδηγεί στην επίλυση ενός μαθηματικού προβλήματος.
Στη σωστή καλλιέργεια της γνώσης, τη σωστή παιδεία, δίνει ιδιαίτερη σημασία ο Πλάτωνας, ώστε στην “Πολιτεία” αναφέρει ότι η ευημερία της κοινότητας εξαρτάται από την ποιότητα της παιδείας, που προσφέρεται διαδοχικά στις γενεές. Σ’ αυτό το σημαντικότατο θέμα, επιτηρητής της παιδείας πρέπει να είναι ο καλύτερος και πιο διακεκριμένος πολίτης, που θα αναλάβει το πιο υπεύθυνο αξίωμα. Θα πρέπει να είναι ώριμος, ηλικίας πάνω από πενήντα ετών, να έχει δικά του παιδιά και να προέρχεται από το σώμα των νομοφυλάκων. Η εκλογή του να γίνεται από τους άλλους αξιωματούχους και να ισχύει για πέντε χρόνια. Επομένως στην ιδανική πολιτεία, που οραματίζεται ο Πλάτωνας, ο “πρόεδρος της επιτροπής παιδείας” ή “υπουργός παιδείας” είναι ο ίδιος ο “πρωθυπουργός”.(*17)
Η γνώση διακρίνεται σε εξωτερική, που είναι για τους πολλούς και σε εσωτερική, που είναι για τους λίγους, όχι τους εκλεκτούς, αλλά τους έτοιμους να την λάβουν. Γι’ αυτό ο χριστός είπε: « Υμίν δέδοται γνώναι το μυστήριον της βασιλείας του Θεού, εκείνοις δε τοις έξω τα πάντα εν παραβολαίς τα πάντα γίνεται…». Επομένως υπάρχει η εξωτερική γνώση για «τοις έξω », για τους πολλούς. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς λέει ότι η γνώση των μυστηρίων του Θεού δεν ανήκει σε όλους, αλλά μόνο στους λίγους δόθηκε το προνόμιο να την λάβουν. Ο Ωριγένης λέει: « Ο Θεός, ο Λόγος, δεν εστάλη σαν ένας γιατρός για τους αμαρτωλούς, αλλά σαν ένας Δάσκαλος των Θεϊκών Μυστηρίων γι’ αυτούς, οι οποίοι είναι ήδη καθαρμένοι και δεν αμαρτάνουν πιά ». Έτσι « η γνώση δε θα μπει στην ψυχή ενός χαμηλά ευρισκόμενου ανθρώπου, ούτε θα διαμείνει σ’ ένα σώμα περιτυλιγμένο με αμαρτία ». Επομένως οι ανώτερες διδασκαλίες μπορούν να δοθούν μόνο σ’ αυτούς που είναι « αθλητές στην αφοσίωση και σε κάθε αρετή ».
Η γνώση δε έχει όρια, δεν έχει τέλος. Ο άνθρωπος μέχρι την τελείωσή του βρίσκεται σε αναζήτηση της γνώσης, που δεν εξαντλείται μόνο στα περιορισμένα όρια της ανθρώπινης ζωής, αλλά μετά επεκτείνεται πέρα απ’ αυτήν. Στο θείο σχέδιο είναι προκαθορισμένο να διευρύνει τη συνειδητότητά του, ώστε να προσλάβει νέες διαστάσεις, περνώντας από την εμπειρία του Πλανητικού Λόγου, μετά του Ηλιακού Λόγου και να προσλάβει τέτοιες διαστάσεις, που δε μπορεί να φθάσει η ανθρώπινη φαντασία! Το βασικότερο μάθημα, που έχει να μάθει είναι αυτό που ο Χριστός τόνισε: « εγώ εν τω πατρί και ο πατήρ εν εμοί » και « γνώσεσθαι υμείς ότι εγώ εν τω πατρί μου και υμείς εν εμοί κάγώ εν υμίν ».
Η γνώση δεν είναι κτήμα μόνον αυτών που την ανακαλύπτουν. Μεταφέρεται και στις επόμενες γενιές διαμέσου των γραπτών κειμένων, που παραμένουν, μερικά δε είναι αιώνια. Η μεταφορά αυτή επιτυγχάνεται με τη δύναμη των γραμμάτων, με τα οποία συνδέεται ο ήρωάς μας Κάδμος. Για τη δυναμική αυτών των λίγων κι απλών στοιχείων, αλλά τεραστίων στη συμβολή της γνώσης, ας ακούσουμε τα όσα μας λέει ο Πλούταρχος: « επ’ ουδεμιάς γαρ τέχνης καταφρονείν το μικροίς μεγάλα και δι’ ολίγων πολλά προμηνύειν. αλλ’ ώσπερ εί τις άπειρος γραμμάτων δυνάμεως ορών ολίγαπλήθει και φαύλα την μορφήν απιστοίη άνδρα γραμματικόν εκ τούτων αναλέγεσθαι πολέμους μεγάλους, οί τοις πάλαι συνέτυχον, και κτίσεις πόλεων πράξεις τε και παθήματα βασιλέων, είτα φαίη δαιμόνιόν τι μηνύειν και καταλέγειν εκείνω ιστορικών τούτων έκαστον..»
[ Μετάφρ.: Γιατί σε καμιά τέχνη δεν περιφρονείται η δυνατότητα να προμηνύει κανείς μεγάλα πράγματα με μικρά και πολλά με λίγα. Κάποιος που δεν έχει πείρα από τη δύναμη των γραμμάτων, αν δει ότι είναι λίγα κατά το πλήθος τους και ασήμαντα στη μορφή, δεν πρόκειται να πιστέψει ότι ένας εγγράμματος άνθρωπος μπορεί να αφηγηθεί με τη βοήθειά τους μεγάλους πολέμους που συνέβησαν στον κόσμο τον πολύ παλιό, κτίσεις πόλεων, πράξεις και παθήματα βασιλιάδων, και θα ισχυριστεί επιπλέον ότι κάποιο δαιμόνιο μηνύει και περιγράφει σ’ εκείνον τον ιστορικό το κάθε τι]
( Πλουτάρχου “Περί Σωκράτους Δαιμονίου”, 582 Α,Β )
Επομένως ο μύθος του Κάδμου μας τονίζει πως ο βασικός στόχος του επίγειου βίου μας είναι η αναζήτηση της γνώσης, στην οποία φτάνουμε με βαθμιαίες μυήσεις. Μέσα από τη γνώση μας γίνεται βίωμα η ανάληψη υποχρεώσεων σε σχέση με τους ανώριμους, τους οποίους θα πρέπει να οργανώσουμε, να τους κατευθύνουμε και να τους οδηγήσουμε κι αυτούς στα πρώτα τους βήματα. Στο τέλος του βίου μας θα γίνουμε σοφοί ως όφεις με τη συσσωρευμένη γνώση και θα μας έχει ετοιμαστεί μια θέση στα Ηλύσια Πεδία…

-----------------------------------------------------------------------------------------------

(*8). « ταύτα λελάκηκα υμίν ίνα εν εμοί ειρήνην έχητε. Εν τω κόσμω θλίψιν έξετε. Αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον ». ( Ιωαν. ιστ’ 33 )

(*9). « και εξαλέψει απ’ αυτών ο Θεός παν δάκρυον από των οφθαλμών αυτών, και ο θάνατος ουν έσται έτι, ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος ουκ έστι έτι. Ότι τα πρώτα απήλθον». ( Αποκάλυψις Ιωάννου, κα’ 4 ).

(*10). « αμήν γαρ λέγω υμίν, εάν έχητε πίστιν ως κόκκον σινάπεως, ερείτε τω όρει τούτω, μετάβηθι εντεύθεν εκεί, και μεταβήσεται, και ουδέν αδυνατήσει υμίν » ( Ματθ, ιζ’ 20 )

(*11). « ος παραγενόμενος και ιδών την χάριν του Θεού εχάρη, και παρεκάλει πάντας τη προθέσει της καρδίας προσμένειν τω Κυρίω » ( Πράξεις Αποστόλων, ια’ 23 ).

(*12). « μη πλανάσθαι. Φθείρουσι ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί » ( Α’ Επιστ. Παύλου προς Κορινθίους, ιε’ 33 )

(*13). « ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα και δοξάσωσι τον πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς » ( Ματθ., ε’ 16 )

(*14). « εγώ ειμί ο άρτος ο ζων ο εκ του ουρανού καταβάς. Εάν τις φάγη εκ τούτου του άρτου, ζήσεται εις τον αιώνα. Και ο άρτος δε όν εγώ δώσω, η σάρξ μου εστίν, ήν εγώ δώσω υπέρ της κόσμου ζωής » ( Ιωαν., στ’ 51 )

(*15). « Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά. Ενός δε εστι χρεία. Μαρία δε την αγαθήν μερίδα εξελέξατο , ήτις ουκ αφαιρεθήσεται απ’ αυτής » ( Λουκά, ι’ 41-42 )

(*16). Σε πολλά σημεία του λόγου του ο Σωκράτης τονίζει την αθανασία της ψυχής. Στην “Πολιτεία” ρωτάει τον Γλαύκωνα: « Ουκ ήσθησαι, ην δ’ εγώ, ότι αθάνατος ημών η ψυχή και ουδέποτε απόλλυται; » ( Πλάτωνος “Πολιτεία”, βιβλ. Ι’, 608 d ). Στη συνέχεια λέει: « ότι μεν τοίνυν αθάνατον ψυχή, και άρτι λόγος και οι άλλοι αναγκάσειαν αν. οίον δ’ εστίν τη αληθεία, ου λελωβημένον δει αυτό θεάσασθαι υπό τε της του σώματος κοινωνίας και άλλων κακών, ώσπερ νύν ημείς θεώμεθα, αλλ’ οίον εστιν καθαρόν γιγνόμενον, τοιούτον ικανώς λογισμώθεατέον, και πολύ γε κάλλιον αυτό ευρήσει…» [ Μετάφρ.: Το επιχείρημα λοιπόν που αναφέραμε πριν και άλλα μας αναγκάζουν να παραδεχτούμε ότι η ψυχή είναι αθάνατη. Αλλά για να γνωρίσουμε την αληθινή φύση της, δεν πρέπει να την ιδούμε όπως τη βλέπουμε σήμερα, στην κατάσταση της διαφθοράς από την ένωσή της με το σώμα και από τα άλλα κακά, αλλά πρέπει να τη μελετήσουμε προσεκτικά με το λογισμό, ποια είναι καθ’ εαυτή και καθαρή από κάθε ξένο στοιχείο, και τότε θα εννοήσουμε πόσο πολύ ωραιότερη είναι…] ( Πλάτωνος “Πολιτεία”, βιβλ. Ι, 610 b-c )
Θεωρεί το σώμα τάφο της ψυχής. Ο Πλάτωνας μας μεταφέρει τα εξής: « Πολλαχή μοι δοκεί τούτο (σώμα) γε. Αν μεν και σμικρόν τις παρακλίνη, και πάνυ. Και γαρ σήμα τινές φασιν αυτό είναι της ψυχής, ως τεθαμμένης εν τω νυν παρόντι . και διότι αύ τούτω σημαίνει ά αν σημαίνει η ψυχή, και ταύτη “σήμα” ορθώς καλείσθαι. Δοκούσι μέντοι μοι μάλιστα θέσθαι οι αμφί Ορφέα τούτο το όνομα, ως δίκην διδούσης της ψυχής ών δη ένεκα δίδωσιν, τούτον δε περίβολον έχειν, ίνα σώζηται, δεσμωτηρίου εικόνα. Είναι ούν της ψυχής τούτο, ώσπερ αυτό ονομάζεται, έως αν εκτείση τα οφειλόμενα, το “σώμα”, και ουδέν δειν παράγειν ουδ’ έν γράμμα » [ Μετάφρ.: Το όνομα αυτό ( σώμα ) μου φαίνεται πολύπλοκο, και περισσότερο αν λιγάκι το παραλλάξει κανείς. Γιατί μερικοί λένε πως αυτό είναι τάφος ( σήμα ) της ψυχής, η οποία βρίσκεται θαμμένη στην παρούσα ζωή. Εξάλλου πάλι, επειδή η ψυχή με αυτό εκφράζει ( σημαίνει ) τις εκδηλώσεις της, και γι’ αυτό ακόμα σωστά ονομάζεται σήμα. Όμως μου φαίνεται ότι οι Ορφικοί κυρίως έδωσαν αυτό το όνομα, με την ιδέα τάχα ότι η ψυχή εξαγνίζει τα σφάλματα, για τα οποία είναι τιμωρημένη, και ότι έχει αυτό το σώμα για περίβλημα για να σώζεται σαν είδος φυλακής. Λοιπόν για την ψυχή, ωσότου πληρώσει την ποινή της, αυτό είναι ό,τι και ονομάζουμε ακριβώς, δηλ. το σώμα, και δεν χρειάζεται να τροποποιήσουμε ούτε ένα γράμμα του ]. ( Πλάτωνος “Κρατύλος”, 400 c )

(*17). Διαβάζοντας τα παραπάνω, μας καταλαμβάνει μελαγχολία για το κατάντημα της σημερινής παιδείας. Μπορεί η παιδεία σήμερα να δώσει στην κοινωνία σωστούς και προβληματισμένους πολίτες; Το υπουργείο παιδείας θεωρείται τρίτης κατηγορίας και οι εκπαιδευτικοί, υπάλληλοι της τελευταίας κατηγορίας του δημοσιοϋπαλληλικού κλάδου. Συνήθως αναλαμβάνει ως υπουργός, άτομο χωρίς καμία επαφή με το αντικείμενο, με κριτήριο τις πολιτικές ισορροπίες, και σύμβουλοί του άνθρωποι μακριά από την αίθουσα διδασκαλίας. Επενδύσεις ανάξιες λόγου, οι τελευταίες στον πίνακα των χωρών της Ε.Ε, και στις τελευταίες θέσεις παγκόσμια. Ένα υπουργείο συνδεδεμένο με το θεοκρατικό καθεστώς των ιεραρχών κι όχι με τον πολιτισμό. Και έχουμε την πολιτική πρόταση να συνδεθεί με το υπουργείο εργασίας. Να αποφοιτούν από τα σχολεία μας παραγωγικές μονάδες, διδασκόμενες τεχνοκρατικά μαθήματα! Δυστυχώς, εκεί φθάσαμε, να μην παρέχουμε παιδεία που να εξυψώνει τον άνθρωπο, αλλά γνώσεις που θα τον οδηγήσουν στην ηθική σύνθλιψη, ένα άβουλο πιόνι στην παγκοσμιοποιημένη οικονομική σκακιέρα, στην οποία θα έχει παραχωρήσει κάθε είδους εξουσία, για να μπορέσει να επιβιώσει. Οδηγούμαστε σε ηθική εξαθλίωση, αποβάλουμε κάθε πολιτιστικό στοιχείο, καθώς απομακρυνόμαστε από τη σωστή παιδεία, αυτήν που δείχνει στον άνθρωπο την θεία καταγωγή του, που καλλιεργεί της αρετή.