Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2016

Ο μύθος της λεμονιάς

[[ δαμ- ων ]]

Πόσες φορές ευφρανθήκαμε από το μεθυστικό άρωμα των λεμονανθών! Άλλες τόσες δροσιστήκαμε το καλοκαίρι από μια ευωδιαστή λεμονάδα. Και πόσες φορές ο χυμός του λεμονιού νοστίμισε το φαγητό μας! Πριν μας δώσει αυτό το δέντρο τα κατακίτρινα λεμόνια με το άρωμά τους και την ξυνή τους γεύση, έδινε, σύμφωνα με τη μυθολογία μας, πολύ γλυκούς και ωραίους ροδοκόκκινους καρπούς. Επειδή οι καρποί του άρεσαν ιδιαίτερα στον κόσμο, και τους επιζητούσε, το δέντρο έγινε αλαζονικό και υπέρμετρα εγωιστικό. Η έπαρση το οδήγησε στο να βγάλει δηλητηριώδη αγκάθια, ώστε κανείς να μην τολμά να το πλησιάσει για να κόψει τους καρπούς του, χωρίς να υποστεί τα επώδυνα τσιμπήματα.
Κατά την αρχαιοελληνική αντίληψη το δέντρο διέπραξε ύβριν, που ενεργοποίησε τον νόμο: ύβρις→ άτη→ νέμεσις→ τίσις. Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των προγόνων μας. Όταν κάποιος, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του συμπεριφερόταν με βίαιο, απρόσεκτο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους φυσικούς και ηθικούς κανόνες, τους νόμους του κράτους και κυρίως στους θεούς, θεωρούνταν ότι διέπραττε «ὓβριν», δηλ. παρουσίαζε συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια την προσβολή και τον εξοργισμό τους. Μια «ὓβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἂτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν», την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή ή την καταστροφή του. Ύβρη θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την απροσεξία ή τον υπερβολικό ενθουσιασμό ή πάλι την ανυπακοή του Ίκαρου ή του Φαέθωντα.

Η συνέχεια >>> VagiaBlog…

Ως ύβρη μπορούμε να θεωρήσουμε και τις τρεις εκστρατείες των Περσών κατά των Ελλήνων κι ιδίως την τελευταία αυτή του 480 π.χ. η οποία προετοιμάστηκε με μεγαλοπρέπεια και έπαρση από τον Ξέρξη και παρά τον υπερβολικά μεγάλο στρατό και στόλο που διέθετε έφυγε ηττημένος από τα πεδία της μάχης.
Την Νέμεση η οποία έχει φτάσει στο βαθμό της “τίσις” διέρχεται η ελληνική κοινωνία σήμερα η οποία πληρώνει, δηλαδή πληρώνουμε, την ασέβεια, τις απροσεξίες και τις υπερβολές του παρελθόντος αλλά και του παρόντος.
Η όλη φιλοσοφία του: ύβρις→ άτη→ νέμεσις→ τίσις,-η οποία περιβλήθηκε με τον θρησκευτικό μανδύα για να αποκτήσει σεβασμό, μεγαλύτερη ισχύ και διαχρονικότητα,- κρύβεται στην νομοτέλεια και στην δομή της ανθρώπινης φύσης και σκοπό είχε την ισορροπία και την αρμονία της ζωής των ανθρώπων .
Ο δάσκαλος της ανατολικής φιλοσοφίας Γιντού Κρισναμούρτι είχε πει: «Η δυστυχία του κόσμου οφείλεται στα κακά αποτελέσματα του εγωισμού, που γεννάει την απληστία, τη σκληρότητα, την αδικία, την εκμετάλλευση των άλλων.» Ο υπέρμετρος εγωισμός είναι χαρακτηριστικό των κενόδοξων ανθρώπων, αυτών που στερούνται πνευματικότητας. Ο Αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης είχε επισημάνει: «Όπως οι χωρίς περιεχόμενο ασκοί φουσκώνουν με τον αέρα έτσι και οι χωρίς πνευματική υπόσταση άνθρωποι διογκώνονται από την έπαρση, την αλαζονεία, και την εσφαλμένη για τον εαυτό τους γνώμη. Για να αντιληφθούμε την μηδαμινότητα εκείνων που πάσχουν από έπαρση αρκεί να ανατρέξουμε στον Ρώσο συγγραφέα Λέοντα Τολστόι, ο οποίος δίνει το μέτρο του πραγματικού ανθρώπου με τη φράση: «Ο άνθρωπος μοιάζει με κλάσμα όπου ο αριθμητής είναι ο πραγματικός εαυτός του και ο παρονομαστής η ιδέα που έχει για τον εαυτό του. Όσο μεγαλύτερος ο παρονομαστής, τόσο μικρότερη η αξία του κλάσματος. Και όσο ο παρονομαστής διογκώνεται προς το άπειρο, τόσο το κλάσμα τείνει προς το μηδέν.»
Ας έρθουμε, όμως, στον μύθο της λεμονιάς, όπως μας τον έχει δώσει η Μύριαν Κ, ,Ρόδος:
[[ Ήταν κάποτε ένα όμορφο δέντρο. Αυτό το δέντρο ήταν φουντωτό και είχε πολύ γλυκούς και ωραίους ροδοκόκκινους καρπούς. Όποιος περνούσε από εκεί σταματούσε και το θαύμαζε. Το δέντρο που έβλεπε στα μάτια όλων τον θαυμασμό καμάρωνε και άρχισε να το παίρνει πάνω του. Σιγά σιγά έγινε ένα πολύ φαντασμένο και κακό δέντρο. Σκέφτηκε να μην ξαναφήσει κανέναν να κόψει τους καρπούς του. Και αποφάσισε να βγάλει στα κλαδιά του μεγάλα και δηλητηριώδη αγκάθια για να μην μπορεί να το πλησιάσει κανείς. Οι καρποί του σάπιζαν και έπεφταν κάτω άχρηστοι πια αφού τα κρατούσε πάνω μέχρι να χαλάσουν τελείως.
Όποιοι περαστικοί δοκίμαζαν να κόψουν από τους όμορφους αυτούς καρπούς αμέσως τους τρύπαγε με τα αγκάθια του και τους έπρηζε το χέρι με το δηλητήριο του. Μια μέρα πέρασε από εκεί η Θεά της σοφίας, η Αθηνά και κάθισε δίπλα από το όμορφο δέντρο και το κοίταζε. Ένα παιδί που έπαιζε εκεί κοντά θέλησε να κόψει ένα φρούτο για να φάει. Το κακό και αλαζονικό δέντρο έβγαλε αμέσως τα αγκάθια του και τρύπησε με δύναμη το παιδί. Το παιδάκι τρόμαξε όταν είδε το μικρό του χεράκι να τρέχει αίμα, αλλά και από τον πόνο που ένοιωσε με το τσίμπημα. Όταν άρχισε το χέρι να πρήζεται έβαλε τα κλάματα.
Ή θεά Αθηνά μεταμορφώθηκε τότε σε μια γριούλα και πήγε κοντά του.
«Σώπα», του λέει, «παιδάκι μου δώσε μου το χεράκι σου να του βάλω μια αλοιφή με βότανα και θα σου περάσει αμέσως». Πράγματι το φάρμακο έδρασε αμέσως, το αίμα σταμάτησε όπως και ο πόνος και το πρήξιμο από το τσίμπημα έφυγε. Το παιδί ανακουφίστηκε και τράβηξε τον δρόμο για το σπίτι του. Η γριά τώρα πήγε κάτω από το δέντρο και άρχισε να του μιλάει.
«Άφησε με να κόψω δέντρο από τους καρπούς σου, πεινάω», του είπε. Το δέντρο άρχισε να γελάει δυνατά και να λέει, «Σιγά να μην δώσω σε μια τόσο άσχημη γριά να φάει τον όμορφο καρπό μου.»
«Και σε ποιόν δίνεις τον καρπό σου δεντράκι μου;» ρώτησε πάλι η γριούλα. «Αν ήμουν όμορφη, θα με άφηνες να κόψω;»
«Όχι βέβαια», απάντησε με θράσος το φαντασμένο δέντρο, «δεν κάνω τους καρπούς και τους φροντίζω τόσο πολύ για να τους κόβετε εσείς.»
Η γριούλα θύμωσε πολύ και χτύπησε κάτω το μπαστουνάκι που κρατούσε. Αμέσως μεταμορφώθηκε σε μια όμορφη κοπέλα που δεν ήταν άλλη από την Θεά Αθηνά.
«Φαντασμένο δέντρο από σήμερα θα αλλάξεις καρπούς και από γλυκούς θα βγάζεις ξινούς και το χρώμα τους θα είναι πράσινο σαν την κακία σου και μετά θα κιτρινίζει όπως το μίσος σου», του είπε και εξαφανίστηκε. Το δέντρο μετά την κατάρα άρχισε να μεταμορφώνεται, έπεσαν όλα τα αγκάθια του και οι καρποί του έγιναν πράσινοι και όταν ωρίμαζαν κίτρινοι.
Μια μέρα πέρασε ένας χωρικός και βλέποντας το περίεργο αυτό δέντρο, έκοψε ένα καρπό και το δοκίμασε. Μόλις το έφαγε ξινίστηκε πολύ και το έφτυσε αμέσως. Το δέντρο άρχισε να κλαίει ήταν απαρηγόρητο. Τα φυλλαράκια του άρχισαν να μαραζώνουν και να κιτρινίζουν από την στεναχώρια του. Έφτασε κοντά στον θάνατο και όλη την ώρα έλεγε πόσο πολύ μετάνιωσε, που ήταν κακό και δεν άφηνε τους ανθρώπους να φάνε τους όμορφους καρπούς τους. Είχε βλέπετε καταλάβει και μετάνιωσε για την αλαζονεία του. Η Θεά Αθηνά είδε ότι μετανόησε και ένα πρωί πάει κοντά του και του λέει: «Επειδή είδα ότι μετάνιωσες θα σου φτιάξω λιγάκι τους καρπούς σου. Από τώρα και στο εξής θα βγάζεις ένα πολύ ωραίο άρωμα που θα ξεχωρίζει από τα αρώματα των άλλων δέντρων. Θα σε ονομάσω Λεμονιά που θα πει μετανιωμένος στην γλώσσα των Θεών και θα γίνεις ξακουστή παντού. Όλοι οι άνθρωποι θα θέλουν τους καρπούς σου. Τα φαγητά τους θα τα νοστιμίζουν οι καρποί σου.»
Πράγματι το λεμόνι το δοκίμασε για πρώτη φορά πειραματικά, μια γυναίκα στο φαγητό της επειδή είχε ωραία μυρωδιά, ήταν μια σούπα και της πήγαινε πολύ ο χυμός του λεμονιού. Όσοι έφαγαν από αυτή την σούπα τρελάθηκαν από την νοστιμιά. Και έτσι γρήγορα μαθεύτηκε η χρήση του δέντρου λεμονιά. Όλοι οι άνθρωποι έκοβαν και αγόραζαν τα λεμόνια. Ταξίδεψε σε όλη την γη η φήμη του δέντρου με τους ωραίους και ωφέλιμους καρπούς. Και έτσι άρχισαν να το φυτεύουν στους κήπους και στα χωράφια αφού έγινε απαραίτητο πια στους ανθρώπους. Η λεμονιά τώρα ήταν χαρούμενη που έγινε επιτέλους ένα χρήσιμο και αγαπημένο δέντρο για όλους.]]
Ο Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος μας λέει: «Το πίπτειν ανθρώπινον, το εμμένειν εωσφορικόν, το μετανοείν θείον.» Είναι στα πλαίσια της ανθρώπινης αδυναμίας να ξεπέσεις. Αν δεν καταλάβεις το σφάλμα σου και εμμένεις στον ξεπεσμό της αλαζονείας, τότε αυτό είναι εωσφορικό. Ο Εωσφόρος, αυτό το υπέρτατο πνεύμα καταλήφθηκε από έπαρση κι αλαζονεία, ώστε θεώρησε τον εαυτό του υπέρτερο του Δημιουργού του. Στην εωσφορική έπαρση οφείλεται η πνευματική πτώση μιας μεγάλης ομάδας αγγέλων, που παρέσυρε και την ανθρωπότητα. Η εμμονή και η μη αναγνώριση του σφάλματος είναι χαρακτηριστικό εωσφορικό. Το να μετανοήσεις για την πτώση σου, όμως, είναι θείο χάρισμα. Μπορεί να πέσεις εκατό φορές. Σημασία έχει να σηκωθείς εκατόν μία! Γι’ αυτό ο Δημόκριτος από τα Άβδηρα είχε πει σχεδόν πεντακόσια χρόνια πριν τον Χριστό: «Η μεταμέλεια για τις άσχημες πράξεις είναι σωτηρία της ζωής», ενώ ο Περίανδρος ο Κορίνθιος εξακόσια χρόνια πριν τον Χριστό συμβούλευε: «Εάν κάπου σφάλεις , να το αναγνωρίζεις και να μετανοείς».
Η λεμονιά ξέπεσε και έγινε εγωίστρια. Τόσο πολύ που όχι μόνο αρνιόταν να δώσει τους καρπούς της, αλλά ήθελε να προξενήσει πόνο σε οποιονδήποτε προσπαθούσε να τους κόψει. Και γέμισε με δηλητηριώδη αγκάθια, που προξενούσαν αφόρητο πόνο σε όποιον τρυπιόταν. Το χειρότερο, όμως, ήταν πως έδειξε ασέβεια προς τη θεά Αθηνά. Και δίκαια τιμωρήθηκε για να λάβει το μεγάλο μάθημα. Πως είναι ανεπίτρεπτο να σκορπάμε τον πόνο. Καθήκον μας είναι να αγαπάμε και να μοιραζόμαστε τα αγαθά, που μας έδωσε ο Θεός. Η ύβρις επέφερε την τίσιν. Με την συντριβή της η λεμονιά κατάλαβε το σφάλμα της και μετάνιωσε. Αποτέλεσμα της μεταμέλειας ήταν να γίνουν οι καρποί της λεμονιάς πολύ χρήσιμοι. Έτσι η λεμονιά σήμερα έχει δεσπόζουσα σημασία για την υγεία μας.
«Η υπερηφάνεια, μερικούς από τους Αγγέλους τους μετέβαλε σε δαίμονες, ενώ η ταπεινοφροσύνη, οπωσδήποτε μερικούς από τους δαίμονες μπορεί να τους μεταβάλει σε Αγγέλους. Γι’ αυτό ας έχουν θάρρος όσοι έπεσαν» μας λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης. Όσο χαμηλά κι αν πέσουμε, πρέπει να έχουμε το θάρρος να βάλουμε τα χέρια μας να σηκωθούμε! Κι αφού καταλάβουμε πως πήραμε τη ζωή μας λάθος, να ανοίξουμε την καρδιά μας και να υπηρετήσουμε τους συνανθρώπους μας. Η προτροπή του Ιησού είναι: «“Ος εάν θέλη εν υμίν μέγας γενέσθαι, έσται υμών διάκονος, και ός εάν θέλη εν υμίν είναι πρώτος, έσται υμών δούλος. Ώσπερ ο Υιός του ανθρώπου ουκ ήλθε διακονηθήναι, αλλά διακονήσαι» (Ματθαίος, κ΄, 27-28) Ο Χριστός δεν ήρθε στον κόσμο για να τον υπηρετήσουν οι άνθρωποι, αλλά Αυτός να υπηρετήσει τους ανθρώπους! Και το έκανε καθημερινά στα τριάντα τρία χρόνια που έζησε στη γη. Είναι το μεγαλύτερο παράδειγμα ταπεινότητας που έχουμε.
Ο Ισοκράτης μας άφησε μια μεγάλη παρακαταθήκη λέγοντάς μας: «Σοφούς νόμιζε… τους μέτρια μεν περί αυτών λέγοντας… και μη διαταραττομένους εν ταις του βίου μεταβολαίς, αλλά καλώς και μετρίως και τας συμφοράς και τας ευτυχίας φέρειν επισταμένους» [Να θεωρείς σοφούς εκείνους που μιλάνε με μετριοφροσύνη για τον εαυτό τους και δεν ταράζονται με τα γυρίσματα της ζωής, αλλά γνωρίζουν να υποφέρουν με αξιοπρέπεια και με μέτρο και τις συμφορές και την ευτυχία] ( Ισοκράτης, Προς Νικολέα, 39)
Χρησιμοποιήσαμε δύο λέξεις: μεταμέλεια και μετάνοια. Μπορεί να είναι συνώνυμες, αλλά έχουν μια βασική διαφορά. Ας δούμε την ετυμολογία τους:
Μεταμέλεια → μετά + μέλω → το αίσθημα ντροπής, στενοχώριας, που έχει κάποιος για ό, τι έκανε ή για ό, τι παρέλειψε να κάνει. Επομένως, μεταμέλεια είναι η συναίσθηση του σφάλματος που έχει διαπράξει κάποιος, και το συναίσθημα της ντροπής ή της λύπης που αυτό προκαλεί.
Μετάνοια → μετά + νοέω < νοός = κρίση → η συναίσθηση από κάποιον του κακού ή του σφάλματος που έκανε και αλλαγή του νου / μεταστροφή. Επομένως, μετάνοια είναι το αίσθημα της ψυχικής συντριβής, ντροπής, ή λύπης που αισθάνεται κανείς, όταν συνειδητοποιήσει το κακό ή το σφάλμα που διέπραξε, και η διάθεση να αλλάξει τρόπο σκέψεως, να το επανορθώσει, και να συγχωρεθεί.
Έτσι, υπάρχει διαφορά μεταξύ μεταμέλειας και μετάνοιας. Γιατί, συνήθως, όσοι άνθρωποι προβαίνουμε σε μία άσχημη ενέργεια, νιώθουμε τύψεις, στενοχωριόμαστε, έχουμε ένα αίσθημα ντροπής. Δεν μετανοούμε όμως όλοι. Μετάνοια είναι η στροφή προς το Θεό. Μετάνοια σημαίνει εσωτερική συμφωνία με το Θεό για νέα ζωή. Επικοινωνία του εξωτερικού εαυτού, που κάνει το σφάλμα, με τον εσώτερο εαυτό- τον ανώτερο εαυτό, τον εν ημιν Θεό- και υποταγή στις επιταγές του. Έτσι αναγνωρίζεται ο εντός μας Θεός, με τον οποίο ήρθαμε σε αντίθεση. Μετάνοια σημαίνει καθαρισμός της συνείδησης και προσανατολισμός προς την πνευματική φύση του εαυτού μας.
Ο Ιούδας μεταμελήθηκε αλλά δεν μετανόησε, για αυτό και κατακρίθηκε- καταδικάστηκε στη συνείδηση των χριστιανών. «Τότε ἰδὼν Ἰούδας ὁ παραδιδοὺς αὐτὸν ὅτι κατεκρίθη, μεταμεληθεὶς ἀπέστρεψε τὰ τριάκοντα ἀργύρια τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ τοῖς πρεσβυτέροις λέγων· ἥμαρτον παραδοὺς αἷμα ἀθῷον. οἱ δὲ εἶπον· τί πρὸς ἡμᾶς; σὺ ὄψει. καὶ ῥίψας τὰ ἀργύρια ἐν τῷ ναῷ ἀνεχώρησε, καὶ ἀπελθὼν ἀπήγξατο.» (Ματθαίος, κζ΄, 3-5) Μεταμελήθηκε, λοιπόν, δεν μετανόησε. Γιατί αν είχε μετανοήσει δεν θα αυτοκτονούσε, διαπράττοντας ακόμη μεγαλύτερη αμαρτία.
Η μεταμέλεια έχει να κάνει με τον εγωισμό. Λυπούμαστε γιατί με το σφάλμα χαλάσαμε την εικόνα, που έχουν οι άλλοι για εμάς. Αυτό δεν σημαίνει πως πήραμε την απόφαση να αλλάξουμε ριζικά, ώστε να μην επαναλάβουμε τα ίδια σφάλματα. Η μετάνοια έχει να κάνει με τον ανώτερο εαυτό μας. Αμαυρώσαμε την «εικόνα Θεού» και αυτό το καταλάβαμε καλά. Ο Απ. Παύλος λέει: «νῦν χαίρω, οὐχ ὅτι ἐλυπήθητε, ἀλλ᾿ ὅτι ἐλυπήθητε εἰς μετάνοιαν· ἐλυπήθητε γὰρ κατὰ Θεόν, ἵνα ἐν μηδενὶ ζημιωθῆτε ἐξ ἡμῶν. ἡ γὰρ κατὰ Θεὸν λύπη μετάνοιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον κατεργάζεται· ἡ δὲ τοῦ κόσμου λύπη θάνατον κατεργάζεται. ἰδοὺ γὰρ αὐτὸ τοῦτο, τὸ κατὰ Θεὸν λυπηθῆναι ὑμᾶς, πόσην κατειργάσατο ὑμῖν σπουδήν, ἀλλὰ ἀπολογίαν, ἀλλὰ ἀγανάκτησιν, ἀλλὰ φόβον, ἀλλὰ ἐπιπόθησιν, ἀλλὰ ζῆλον, ἀλλὰ ἐκδίκησιν! ἐν παντὶ συνεστήσατε ἑαυτοὺς ἁγνοὺς εἶναι ἐν τῷ πράγματι.» (Παύλος, Β΄ επ. προς Κορινθίους, ζ΄, 9-11)
Λέγοντας μετάνοια, σημασία έχει να κατανοήσουμε την αντίθεσή μας με τους νόμους της φύσης ή του ηθικούς νόμους, και να αποφασίσουμε να μην επαναλάβουμε αυτή την αντίθεση. Δεν συνδέουμε υποχρεωτικά την μετάνοια με τον εξομολόγο. Η εξομολόγηση είναι κανόνας που έχει επιβάλλει η εκκλησία. Οι ποιμένες στο ποίμνιο! Ο Ιησούς μίλησε για μετάνοια- μεταστροφή του νου. Δεν μας επέβαλε να προσδεθούμε σε έναν εξομολόγο και να περιμένουμε άφεση αμαρτιών. Αν ήταν έτσι, τότε με την εξομολόγηση θα πηγαίναμε, ανεξάρτητα από το πόσο βλάψαμε τους συνανθρώπους μας, όλοι στον παράδεισο. Εξάλλου, οι περισσότεροι εξομολόγοι κάθε άλλο παρά ικανοί είναι να καθοδηγήσουν πνευματικά τους εξομολογούμενους. Το διάβασμα της ευχής για συγχώρηση δεν μπορεί να σβήσει το σφάλμα, που διαπράξαμε. Θα το σβήσει το μάθημα που θα πάρει η ψυχή μας διαμέσου του νόμου του κάρμα. Η αντίδραση στην δράση του σφάλματος μπορεί να γίνει ήπια, αν μετανοήσουμε αντιλαμβανόμενοι την ηθική βλάβη, που επιφέραμε πρώτιστα στην ψυχή μας και μετά στους άλλους!
Η λεμονιά μετανόησε χωρίς να πάει σε εξομολόγο. Και η Αθηνά την συγχώρησε. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει ένα δέντρο υπερπολύτιμο για τον άνθρωπο. Από τη στιγμή της μετάνοιας είναι ένα ταπεινό δέντρο, αλλά τόσο χρήσιμο. Δεν ξαναγύρισε στη φανταχτερότητα που είχε πριν την πτώση της. Θέλησε να είναι ταπεινή. Ίσως να τήρησε ό,τι λέει ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημά του “O Δωδεκάλογο του Γύφτου”:
«… Κι έσκυψα προς την ψυχή μου,
σα στην άκρη πηγαδιού …
Γείρε, αν θέλεις να υψωθείς !»
Η ταπεινότητα κι όχι η έπαρση μπορεί να δώσει πνευματικότητα. Γι’ αυτό ο Άγ. Αυγουστίνος λέει: «Η βασιλεία του Θεού έχει πόρτα χαμηλή. Για να μπεις πρέπει ή να είσαι παιδί ή να σκύψεις.»

Δεν υπάρχουν σχόλια: