Δευτέρα 28 Μαρτίου 2016

Αιώνιες τιμωρίες των θεών σε θνητούς που διέπραξαν ύβριν

[[ δαμ- ων ]]

Η μυθολογία μας αναφέρεται σε τιμωρίες θνητών, που ενώ οι θεοί τους περιέβαλλαν με αγάπη, φροντίδα και στοργή, αυτοί οι άνθρωποι διέπραξαν ύβριν. Η τιμωρία, που οι αθάνατοι επεφύλαξαν γι’ αυτούς τους θνητούς ήταν πολύ αυστηρή και μάλιστα αιώνια. Στη συνέχεια θα δούμε την ύβριν των προσώπων, που αναφέρει η μυθολογία, και την τιμωρία τους.

Α΄. Δαναΐδες
Οι Δαναΐδες ήταν οι 50 θυγατέρες του μυθικού ήρωα Δαναού. Ας πιάσουμε καλύτερα το κουβάρι του μύθο από τη προγιαγιά Ιώ.
Σε ένα εκτενές τμήμα του «Προμηθέα Δεσμώτη» μαθαίνουμε την τραγική μοίρα της Aργείας κόρης Iώς, προγόνου των Δαναΐδων, που την ερωτεύθηκε ο Δίας, ενώ τη μίσησε παράφορα η Ήρα και τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα κυνηγώντας την ανελέητα με τον Oίστρο, την αλογόμυγα, σε μια αγωνιώδη περιπλάνηση από την Eυρώπη στην Aσία, ώσπου έφτασε στην Aίγυπτο. Eκεί με θαυμαστό άγγιγμα του Δία, με την «επαφή» του, γέννησε τον Έπαφο, πρόγονο ενός περίλαμπρου γένους θεϊκών όντων και ηρώων- βασιλιάδων.
Η Λιβύη κόρη του Έπαφου και βασίλισσα της ομώνυμης χώρας, γέννησε με τον Ποσειδώνα δίδυμους γιους τον Αγήνορα και τον Βήλο. Ο Αγήνορας, πατέρας του δικού μας Κάδμου, αναχώρησε για τη Φοινίκη όπου ίδρυσε βασίλειο και έγινε γενάρχης μιας μεγάλης γενιάς. Ο Βήλος πήρε το βασίλειο της Αιγύπτου, παντρεύτηκε την κόρη του Νείλου Αγχινόη και απέκτησε κι αυτός δίδυμους γιους τον Αίγυπτο και τον Δαναό, στον οποίο έδωσε το βασίλειο της Λιβύης, τον δε Αίγυπτο όρισε για διάδοχό του. Από το γάμο τους με πολλές γυναίκες τα δύο αδέλφια απέκτησαν πολλά παιδιά. Πενήντα γιους ο Αίγυπτος, πενήντα κόρες ο Δαναός. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους, τα αδέλφια ήρθαν σε ρήξη, εξαιτίας των επεκτατικών βλέψεων του Αίγυπτου στην πατρική κληρονομιά. Θέλοντας να συμφιλιωθούν, ο Αίγυπτος πρότεινε στον Δαναό να νυμφευθούν οι γιοι του τις πενήντα κόρες του. Εκτός από τις διαφορές για τα όρια των κρατών τους, ο Δαναός απέρριπτε κατηγορηματικά την πρόταση του αδελφού του να νυμφευθούν οι ανεψιοί του τις πενήντα κόρες του, θεωρώντας τους αιμομικτικούς αυτούς γάμους ανόσια πράξη. Ένας ακόμη λόγος ήταν ότι είχε πάρει χρησμό από έναν Αιγύπτιο μάντη, πως θα θανατωνόταν από έναν γιο του αδελφού του. Για να απαλλαγεί από την ασφυκτική επιμονή του αδελφού του και να γλιτώσει από την εκπλήρωση του θανατηφόρου χρησμού, ο Δαναός αποφάσισε να εγκαταλείψει το βασίλειό του, και να ζητήσει καταφύγιο στην προγονική του κοιτίδα.

Η συνέχεια >>> VagiaBlog…

Με τις οδηγίες της Αθηνάς ναυπήγησε πρώτος μια πεντηκόντορον (πενηντάκωπο πλοίο) την “Δαναΐδα”, και παίρνοντας τις κόρες του αναχώρησε με προορισμό το αργολικό λιμάνι: «Δαναός τους Αιγύπτου παίδας δεδοικώς, υποθεμένης Αθηνάς αυτώ ναύν κατεσκεύασε πρώτος και τας θυγατέρας ενθέμενος έφυγε». Έτσι εκπληρώθηκε μια ακόμη προφητεία που είχε δώσει ο Προμηθεύς στην πρόγονο του Δαναού Ιώ: «Πέμπτη μετά από αυτόν (τον Έπαφο) γενιά γυναικεία, με τις πενήντα κόρες πάλι στο Άργος αθέλητά της θα’ ρθη, των ξαδέρφων γάμο συγγενικό για να ξεφύγει˙ κι αυτοί ξεφρενιασμένοι από τον πόθο, σαν τα γεράκια θα ριχτούν ξοπίσω σε περιστέρες, κυνηγώντας γάμους αταίριαστους.»
Στο Άργος βασίλευε ο Γελάνορας της γενιάς των Ιναχιδών, από τον οποίο ο Δαναός ζήτησε να πάρει την εξουσία, αφού του έκανε γνωστή την καταγωγή του. Ο γέροντας και χωρίς διάδοχο Γελάνορας με την παρέμβαση του αργειακού λαού του παρεχώρησε τον θρόνο. Αφού έγινε κύριος του Άργους ο Δαναός, έχτισε την ακρόπολη με τεράστιους λαξευτούς ογκόλιθους, που ονομάσθηκε Λάρισα από την κόρη του βασιλιά Πελασγού. Στην κορυφή της έχτισε ναό προς τιμήν του Λαρισαίου Διός, όπου τοποθετήθηκε ξόανο (ξύλινο ομοίωμα) του θεού. Στην πόλη θεμελίωσε ναό προς τιμή του Λυκείου Απόλλωνος. Σε λίγο καιρό κατέπλευσε ο Αίγυπτος με τους πενήντα γιους του, και αξίωσε να πραγματοποιηθούν με τη βία οι αιμομικτικοί γάμοι. Ο Δαναός προσποιήθηκε ότι δέχεται για να αποφύγει τις βίαιες αντιδράσεις του Αίγυπτου και των γιών του. Αφού έγινε κλήρωση για να γνωρίζει ο κάθε νέος ποια νύμφη θα παντρευτεί, ακολούθησαν οι γαμήλιες τελετές. Ο Δαναός παράθεσε και συμπόσιο, όπου για πρώτη φορά ψάλθηκε ο “Υμέναιος”. Τη νύχτα όμως του γάμου ο Δαναός, που διακατεχόταν ακόμη από το φόβο της εκπλήρωσης του χρησμού, έδωσε σε κάθε κόρη του ένα εγχειρίδιο με την εντολή να θανατώσουν τους συζύγους στον ύπνο τους.
Οι Δαναΐδες υπάκουσαν και πραγματοποίησαν την πατρική προσταγή. Μία όμως από αυτές, δεν μπόρεσε να υψώσει δολοφονικό χέρι και να βάψει το ξίφος με το αίμα του εξαδέλφου, η Υπερμνήστρα που είτε γιατί ο σύζυγος και εξάδελφός της Λυγκεύς την σεβάστηκε είτε γιατί υπερίσχυσε ο πόθος της μητρότητας κατά τον Αισχύλο, δεν τον θανάτωσε. Από το χέρι του Λυγκέα βρήκε τελικά τον θάνατο ο Δαναός, και έτσι επαληθεύτηκε ο χρησμός του Αιγύπτιου μάντη. Ο Δαναός όρισε με νόμο, οι Αργείοι από Πελασγοί στο εξής να λέγονται Δαναοί, ονομασία που στα Ομηρικά έπη συμπεριλαμβάνει το σύνολο των Ελλήνων της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας, χαρακτηρίζοντας «ποιητική αδεία» τους Έλληνες ως μίαν ολότητα: «κατ’ Ευριπίδην, Πελασγιώτας δ’ ονομασμένους το πρίν, Δαναούς καλείσθαι νόμον έθηκαν᾽ Ελλάδα». Οι Δαναΐδες, αφού καθαρίστηκαν από το ανοσιούργημά τους από την Αθηνά και τον Ερμή, ήρθαν σε δεύτερο γάμο με ντόπιους νέους.
Ο Δαναός προκήρυξε γαμήλιους αγώνες, τα “Σθένεια”. Στον νικητή έδινε για έπαθλο μια κόρη του. Έτσι έκανε γαμβρούς τους άριστους από τους Αργείους νέους, και οι Δαναΐδες έγιναν μητέρες των θηλυσπόρων απογόνων του Δαναού, από τους οποίους προήλθε μια μεγάλη γενιά ένδοξων ηρώων, μεταξύ των οποίων και ο Παλαμήδης. Ένας ακόμη ο Ηρακλής, θα γινόταν ο λυτρωτής του καρτερόθυμου Τιτάνα Προμηθέα, όπως ο ίδιος είχε προαναγγείλει στην Ιώ: «Απ’ τη σπορά της (της Υπερμνήστρας), κάποιος αντρειωμένος άντρας θα γεννηθεί, δεινός τοξότης που απ’ τα πάθη αυτά θα με λυτρώσει».
Η εγκατάσταση του αγλαόθρονου Δαναού και των θυγατέρων του στο Άργος, υπήρξε ευεργετική και συνέβαλε σημαντικά στην περαιτέρω ανάπτυξη του υπάρχοντος εγχώριου πολιτισμού. Θέσπισαν τελειότερους νόμους, στους οποίους υπήγαγαν θέματα του κοινωνικού και θρησκευτικού βίου. Καθιέρωσαν την λατρεία της Αθηνάς και τα θεσμοφόρια. Δίδαξαν την ναυπήγηση νέου τύπου πλοίων, καταλληλότερων για μακρινά ταξίδια. Η αργείτικη γη ξαναζωντάνεψε, με την ανόρυξη φρεάτων και με τα αρδευτικά έργα που δίδαξαν στους Αργείους ο Δαναός και οι κόρες του. Όπως μας πληροφορεί ο Στράβων: «έχει όμως και πολλά φρέατα τα οποία οφείλει στην ευτυχή ανακάλυψη των θυγατέρων του Δαναού. Διά τούτου δε αναφέρουν στον στίχο (του Ησιόδου): «το Άργος ήταν στερημένο από νερό, αλλά χάρις στις Δαναΐδες απέκτησε και κατέστη ένυδρο». Αύξησαν επίσης τον φυτικό πλούτο, με την καλλιέργεια νέων άγνωστων φυτών που μετέφεραν από την προηγούμενη πατρίδα τους. Με τα έργα αυτά αρδεύτηκε η διψασμένη αργολική πεδιάδα και πλουτίσθηκε, ώστε να ονομασθεί για την γονιμότητα και την πολυφορία της “ούθαρ αρούρης” (μαστάρι της γης) από τον Όμηρο. Οι Αργείοι, για να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους στον ευεργέτη τους Δαναό, τον ενταφίασαν στο κέντρο της αγοράς, και κόσμησαν τον τάφο του με λαμπρό μνημείο το οποίο ονόμασαν “Πλίνθιον”, ενώ στους Δελφούς έστησαν ανδριάντα του μαζί με της Υπερμνήστρας με την επιγραφή: «Οι ανδριάντες αυτοί εικονίζουν ήρωες˙ τον ισχυρότερο βασιλιά του Άργους Δαναό και την Υπερμνήστρα, η οποία μόνη από τις αδελφές της είχε τα χέρια αμόλυντα». Οι Δαναΐδες λατρεύτηκαν σαν νύμφες των πηγών.
Παρά τον εξαγνισμό τους όμως, όπως αναφέρει μια μεταγενέστερη παράδοση, στον Άδη καταδικάστηκαν με την αιώνια τιμωρία να γεμίζουν με νερό έναν πίθο χωρίς πυθμένα ή κατ’ άλλους έναν πίθο γεμάτο τρύπες: «Εις τον των Δαναΐδων πίθον υδροφορείν» έλεγε μια αρχαία παροιμία, για αυτούς που οι προσπάθειες που κατέβαλαν για να πετύχουν κάτι, απέβαιναν μάταιες. Επομένως, η παροιμιώδης φράση "Πίθος των Δαναΐδων" σημαίνει την αιώνια και μάταια προσπάθεια. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση στην περίπτωση μιας χρεωκοπημένης επιχείρησης που όσα δάνεια κι αν πάρει δεν μπορεί να ορθοποδήσει ή στην περίπτωση ενός δημόσιου έργου, που κάθε χρόνο απορροφάει μεγάλες πιστώσεις, αλλά ποτέ δεν τελειώνει…., λες και έχει καταντήσει το γιοφύρι της Άρτας!


Β΄. Τάνταλος
Ένα από τα μεγάλα μυθικά μαρτύρια είναι αυτό στο οποίο υπέβαλαν οι Ολύμπιοι θεοί τον Τάνταλο. Είναι το μαρτύριο της αιώνιας πείνας και δίψας.
Τι έκανε όμως ο Τάνταλος για να τιμωρηθεί;
Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, τον μύθο του βασιλιά από την Μ. Ασία:
Ο Τάνταλος υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικότερα πρόσωπα θείας και αιώνιας καταδίκης στην Ελληνική Μυθολογία, με τον οποίο και στηλιτεύτηκε η αμφισβήτηση προς ό,τι το «Θείο» και «Ιερό».
Συγκεκριμένα ο Τάνταλος ήταν βασιλιάς της Φρυγίας με έδρα την Σίπυλο. Ήταν γιος του Δία ή του Τμώλου και της Πλουτούς. Έγινε πατέρας της Νιόβης του Πέλοπα και του Βραττέα. Ο Τάνταλος λοιπόν σαν γιος της Πλουτούς (= της αφθονίας) έφθασε να θεωρείται φίλος και ομοτράπεζος των Ολύμπιων Θεών γιατί καθώς ήταν πολύ αγαπητός στους θεούς, ο Δίας τον καλούσε συχνά στα συμπόσια τους!
Πολλές φορές μάλιστα του αποκάλυπτε πολλά από τα μυστικά του. Ο Τάνταλος, συνεπαρμένος από την ευνοϊκή μεταχείριση των θεών,, έκλεψε αμβροσία και νέκταρ, για να το μοιραστεί με τους φίλους του! Τους έλεγε επίσης όλα τα μυστικά των θεών που γνώριζε.
Ο λυρικός μας ποιητής Πίνδαρος περιγράφει την εύνοια των θεών:
«Αν θνητόν άντρα τίμησαν ποτέ οι Ολύμπιοι
αυτός ο Τάνταλος υπήρξε. Αλλά ν’ αντέξει
την άκρα ευτυχία δεν μπόρεσε. Τον κόρο του έπληξε
η Άτη η πανίσχυρη ως τεράστιος βράχος
που ο Πατέρας τού επεκρέμασε, ώστε να πασχίζει
να σώσει αιώνια το κεφάλι του μέσα στον τρόμο.
Κι έχει τέτοια ζωή ανυπόφορη, μέσα στο μόχθο,
και με τα βάσανα απανωτά, γιατί έκλεψε
και πρόσφερε σε φίλους του συμπότες
αμβροσία και νέκταρ από τους αθανάτους,
που με αυτά του είχαν δώσει αθανασία! Όποιος ελπίζει
να κάνει λάθη που ξεφεύγουν του θεού, αυτός σφάλλει.» (Πίνδαρος, Ολύμπια 1)
Μα το χειρότερο ήταν ότι έκανε ανοσιούργημα ο Τάνταλος. Κάποτε ο Τάνταλος προσκάλεσε στο παλάτι του τους θεούς, οργανώνοντας ένα συμπόσιο προς τιμήν τους. Κι επειδή έκρινε ότι τα τρόφιμα που είχε στο κελάρι του δεν επαρκούσαν ή θέλοντας να βάλει σε δοκιμασία την παντογνωσία των θεών, έσφαξε το γιο του τον Πέλοπα, τον κομμάτιασε, έβρασε τα κομμάτια του σε μια χύτρα, τα ανακάτεψε με τα υπόλοιπα φαγητά και τα πρόσφερε στους θεούς. Οι θεοί κατάλαβαν αμέσως τι είχε συμβεί και αρνήθηκαν το φαγητό, εκτός από τη Δήμητρα, που καθώς ήταν απορροφημένη στη θλίψη της από την απώλεια της κόρης της Περσεφόνης έφαγε τη σάρκα της αριστερής ωμοπλάτης του Πέλοπα.
Ο Δίας φρόντισε να αναστήσει τον Πέλοπα, προστάζοντας τον Ερμή να μαζέψει τα κομμένα μέλη του και να τα βράσει στην ίδια χύτρα. Η μοίρα Κλωθώ ανέλαβε να συνταιριάξει τα κομμάτια και η Δήμητρα αποκατέστησε το κομμάτι που είχε φάει μ' ένα άλλο, φτιαγμένο από ελεφαντόδοντο. Έτσι ο Πέλοπας βγήκε ξανά ζωντανός μέσα από τη μαγική χύτρα.
Όσο για τον Τάνταλο, ο Δίας τον καταδίκασε σε αιώνια τιμωρία. Αφού τον κεραυνοβόλησε (σκότωσε), όρισε τον τόπο του μαρτυρίου του δίπλα σ' εκείνον του Σίσυφου. Από τότε ο Τάνταλος είναι καταδικασμένος να λιμοκτονεί αιώνια, ενώ βρίσκεται μέσα στην αφθονία. Τοποθετήθηκε σε λάκκο γεμάτο νερό κάτω ακριβώς από κλαδιά δένδρων που ήσαν κατάφορτα με ποικίλους και πεντανόστιμους καρπούς (αφθονία).
Μόλις πεινασμένος άπλωνε τα χέρια να κόψει καρπούς τα κλαδιά απομακρύνονταν ενώ μόλις διψούσε και έσκυβε για να πιει, το νερό αποτραβιόταν. Έτσι παρέμενε αιώνια πεινασμένος και διψασμένος.
Συνεπώς η έκφραση «μαρτύριο του Τάνταλου» υπονοεί μια κατάσταση όπου κάποιος είναι πολύ κοντά σε κάτι που επιθυμεί, αλλά δεν μπορεί ποτέ να το αποκτήσει.
Ο Όμηρος στην Οδύσσεια παρουσιάζει τον Οδυσσέα, που ζωντανός κατέβηκε στον Άδη, να περιγράφει το μαρτύριο του Τάνταλου:
«Ακόμα αντίκρισα τον Τάνταλο βαριά να τυραννιέται
σε λίμνη μέσα ορθός, που του 'φτανε στα γένεια᾿ διψασμένος
τον έβλεπες να πιει που γύρευε νερό, μα δε μπορούσε'
τι κάθε που 'σκυβεν ο γέροντας να πιεί λαχταρισμένος,
τραβιόταν το νερό και χάνουνταν, και του βυθού μπροστά του
από βουλή θεού κατάξερη τη μαύρη γης εθώρειε.
Κι ήταν και δέντρα αψηλοφούντωτα, που έγερναν τον καρπό τους
απάνω του᾿ αχλαδιές, χρυσόκαρπες μηλιές, ρογδιές θωρούσες,
θωρούσες και συκιές μελόγλυκες κι ελιές δροσιά γεμάτες.
Μα κάθε που άπλωνεν ο γέροντας τα χέρια να τα πιάσει,
ξεσήκωνε τους κλώνους ο άνεμος ως τα ισκιωμένα νέφη.» ( Όμηρος, Οδύσσεια, λ΄, 582- 592)

Δεν υπάρχουν σχόλια: